چکیده:
زبان و کلام، گوهر اساسی خلقت و خلاقیت به شمار میآید. زبان در این عرصه نه
به عنوان نهاد اجتماعی مورد نظر زبانشناسان، بلکه به عنوان نهادی که شالودة جهان
بر آن بنا شده، ساحتی فراتر از واژگان و قواعد صرف و نحو را در بر میگیرد. در
این شیوة اندیشیدن، زبان در حکم بستری برای خلقت و خلاقیت به شمار آمده و
حضرت حقتعالی قابلیت ظهور و بروز یافته است. در « کنش کلامی » هستی همچون
این تعریف از زبان، گوهر زبان با وجود نسبت مییابد و از راه زبان، انکشاف و
گشودگی وجود پدید میآید. تخیل که گوهر خلاقیت به شمار میآید، تا زمانی
تعلق دارد و با تعین « الباطن » که جنبه مادی نگیرد، رویاگونه است که به اسم
خارجی آن به تصاویر هنری تبدیل میشود. درحقیقت، تخیل از گونه هستی است
که با میانجیگری زبان در بارگاه خیال شیئیت مییابد. تخیل دارای مرتبه و سلوک
خاص خود است و مراتب این سلوک خیالی، تضمینکنندة پیدایش انواع
هنرهاست. نوشتار پیشرو، رهیافتی معرفتشناختی به موضوع کلام الهی، آفرینش
در بستر زبان، عنصر تخیل و انواع آن و جایگاه آن در خلقت هستی و ارتباط آن با
خلاقیتهای ادبی- هنری دارد.
خلاصه ماشینی:
"/ / / / تخیل مطلق خداوند قوس نزولی / / شعر و نقاشی قوس صعودی / با همراهی تخیل مقید / انسان (نمودار شمارة ٢) درهرحال «خیال » یکی از قوای ادراکی آدمی است که حد واسط میان قوة حسـی و عقلی است که دارای شأنی خلاق و مولد است و صاحب خیـال ، دارای شـأنیت الهـام است ؛ ولی متأسفانه معنایی که از خیال در میان مردم رواج دارد، جنبـه هـای اوهـامی و آرزوپردازنۀ آن است که واقعیت ندارد؛ حال آنکه «خیال » اسـت کـه بـه انسـان ، قـدرت خلقت و خلاقیت می بخشد و تقسیم خیال به منفصل و متصل نیز از همین روی است .
بحث دربارة موجودات و ارتباط آن با وجود حق تبارک و تعـالی، صـرف اشـتراک لفظی نیست ؛ بلکه اشتراک از نوع معنوی و مقول به تشـکیک اسـت کـه بـا توجـه بـه مراتب تجلی و نیز برخورداری از وجود مطلق ، ظرفیت و قابلیتی در موجـودات ایجـاد می شود و همین سبب ورود به ساحت هنر می شود؛ منتهـا تفـاوت تخیـل خداونـد بـا انسان در این است که تخیل پرودگار متعال، مطلق و تخیل انسان، مقید است .
شـیخ محمود شبستری گوید: جهان چـون زلـف و خـال و خـط و ابروسـت کــه هــر چیــزی بــه جــای خــویش نیکوســت (لاهیجی، ١٣٧١، صص ١٠٨ و ٤٦٥) نتیجه گیری زبان به عنوان یکی از آیات حق تعالی در بستر هستی اسـت ؛ درحقیقـت هسـتی، کـنش کلامی پروردگار متعال و متعلق به عالم امر و مشیت الهی است کـه بـه واسـطۀ «کـن » وجودی به ظهور رسیده، وجود عینی و خارجی یافته است ."