چکیده:
شرق مازندران که شامل چهار شهرستان: ساری، نکا، بهشهر و گلوگاه است؛ در جنوب و جنوب شرق دریاچه مازندران واقع گردیده که به سبب شرایط جغرافیایی و ظرفیت های زیست محیطی مناسب و مطلوب زمینه ساز ایجاد استقرارهای انسانی در ادوار مختلف بوده است. نیک می دانیم شکل گیری نخستین استقرار های بشر در طول تاریخ تا به امروز به شدت تحت تاثیر محیط زیست پیرامون بوده است. به نوعی، این شرایط زیست محیطی است که سبب شناسایی و گزینش منطقه مشخصی برای استقرار در میان مردمان بوده و می باشد. شرق مازندران نیز از این موضوع مستثنی نیست؛ با وجود آن که در طی چند سال اخیر مطالعات پیش از تاریخ این ناحیه پیشرفت چشم گیری داشته، اما فقدان تحقیقات علمی و روشمند دوره مس و سنگ بسیار محسوس است. تحقیق حاضر از نخستین تلاش های جدی باستان شناسی برای بازشناسی این موضوع به شمار می رود. 27 استقرار مس و سنگ شرق مازندران که تاریخ نسبی آن ها به آغاز هزاره پنجم تا پایان هزاره چهارم ق.م. بر می گردد، در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته اند. در این خصوص پس از تاریخ گذاری نسبی استقرارهای مس و سنگ که به روش گونه شناختی نمونه های سفالی صورت گرفت، موقعیت جغرافیایی قرارگیری استقرارهای مذکور وارد نرم افزار Arc GIS شده و با فاکتورهای مختلف جغرافیای طبیعی و انسانی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان از آن دارد که شکل گیری استقرارهای مس و سنگ این ناحیه به شدت تحت تاثیر شرایط محیط زیستی ناحیه بوده است.
خلاصه ماشینی:
"ایــن امــر دو برآینــد مهــم دارد: نخســت آن کــه ، بی توجهــی بــه مناطــق کوهســتانی در بررســی های باستان شناسـی سـبب پنهـان مانـدن آثـار کوهسـتان شـده و دوم آن کـه آثـار مناطـق غربـی شهرسـتان نـکا و شهرسـتان سـاری نیـز ناشـناخته تر ماندنـد؛ بـا ایـن وجـود گمـان مـی رود بـا انجـام بررســی های جامع تـر و دقیق تـر اسـتقرارهای بیشـتری از دوره مــس و ســنگ در شــرق مازنــدران شناســایی شــود (شــریفی ، ١٣٩١: ١٣٤).
ارائــه گاهنــگاری دقیــق و قابــل اطمینانــی از فازهــای دوران مــس و ســنگ شــرق مازنـدران بـا وجـود فقـدان تعـداد کاوش هـای علمـی و بررسـی های روشـمند اسـتقرارهای ایــن دوره ، امــری شــتاب زده و غیرعلمــی به نظــر می رســد؛ امــا نبایــد فرامــوش کــرد کــه هـر تحقیـق علمـی ، حداقـل بایـد بـا نتایـج نسـبی و مقدماتـی هـم راه باشـد؛ از ایـن رو، بـا توجـه بـه آن کـه تنهـا داده هـای فرهنگـی مـس و سـنگ ایـن ناحیـه مربـوط بـه قطعـات سـفال می شـود و نگارنـده گان بـر خـلاف آن چـه کـه در باستان شناسـی ایـران و خاورمیانـه مرســوم اســت ، اعتقــادی بــه تعمیــم نتایــج تاریخ گــذاری ســفال بــه نتیجه نهایــی کار را ندارنــد، در ایــن مقالــه دوره هــای فرهنگــی اســتقرارها، تحت عنــوان ســنت های ســفالی معرفــی می شــود١٩."