چکیده:
واگذاری امتیاز دارسی در سال ١٢٨٠ش .١٩٠١ م و درپی آن کشف نفـت در مناطق نفت خیـز خوزسـتان و احـداث پالایشـگاه عظـیم آبـادان ، سـبب سراریز شدن نیروی کار از خارج و داخل ایران به این مناطق شـد. نیـروی کار که تحت عنوان کارگر میادین نفتی و پالایشگاه آبادان جذب شرکت نفت انگلیس و ایران شدند، در هوای گرم و طاقـت فرسـای خوزسـتان در کنار مشعل های سوزان ، درحالیکه از بسیاری از حقوق اولیه خود محروم بودند و همه نوع زورگویی و بیقانونی مدیران انگلیسـی شـرکت نفـت را مشاهده میکردند، خواسته ای جز احقاق حقوق ازکف رفته خود نداشـتند و به گمان خود تنهـا راه بـرون رفـت از ایـن وضـعیت اسـفناک را برپـایی اعتصاب در محـیط کـار مـیدیدنـد. غافـل از اینکـه طـرف مقابـل آن هـا، مـدیران انگلیسـی شـرکت نفـت بـا همکـاری زمامـداران خوزسـتان ، ایـن اعتصـابات را نـوعی آشـوب و بلـوا تلقـی کـرده و بـه جـای همـدردی و غم خواری و یافتن راه چاره ، اقدام به سرکوب آنـان نمودنـد و تعـدادی از برپاکنندگان اعتصاب را از کار اخراج ، زندانی و تبعید کردند. در این مقاله فرایند اعتصاب کـارگران منـاطق نفـت خیـز خوزسـتان در دو محور ارزیابی شده است : زمینه ها و علل اعتصـابات کـارگری، کـه بیشـتر این اعتصابات در آغاز جنبه صنفی و معیشتی داشت تـا سیاسـی، و هـدف کارگران از برپایی اعتصـاب ، افـزایش حقـوق و دسـتمزد، تهیـه مسـکن و برخورداری از امکانات رفاهی و بهداشتی بهتر بود. در محور دوم ، مراحل اعتصاب کارگران از آغاز تا ملیشدن صنعت نفـت در پـنج مقطـع زمـانی -که آغاز آن سال ١٢٩٩ ش و پایان آن هم زمان با ملیشدن ضـنعت نفـت در سال ١٣٣٠ ش است - مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"اگرچه برخی از ایـن اعتصـابات ماننـد اعتصـاب سـال ١٣٢٥ ش بـه شـدت از سـوی نیروهـای نظـامی و امنیتـی و بـا همدسـتی شـرکت نفـت سرکوب شدند و بسیاری از برپاکنندگان اعتصاب از کار اخـراج یـا تبعیـد و زنـدانی شـدند ولی در نهایت زمینه های شکل گیری نهضت ملی شـدن صـنعت نفـت ایـران را فـراهم کـرد؛ نهضتی که برای ن خستین بار در خاورمیانه در کارنامه مبارزاتی کارگران شرکت نفت انگلـیس و ایران رقم خورد.
هدف اصلی از این پژوهش پاسخ به ایـن سـؤال اسـت کـه چـه زمینـه هـا و عللـی باعـث شکل گیری اعتصابات کارگری در مناطق نفت خیز خوزستان گردید؟ به عبارت دیگـر، چـه شرایطی سبب گردید تا اعتصابات کارگری به نتیجه نهایی که همانا ملی شدن صـنعت نفـت ایران بود منتهی شود؟ جهت پاسخ گویی بـه ایـن سـؤال لازم اسـت هـم شـرایط و وضـعیت کارگران در محیط کار و نحوه برخورد مدیران انگلیسی شرکت نفت با آنان بررسی شود و هم مشخص شود که چه علل و عواملی کارگران را بر آن داشت تا به منظـور مطالبـه حـق و حقوق خود دست به اعتصاب بزنند و اعتصابات کارگری را سازماندهی کنند."