چکیده:
یکی از مباحث مهم در حیطه تخصصی مسائل شهری، سازمان فضایی شهر و افتراق ها و جدایی گزینی های فضایی در آن است. به طورکلی، ساختار فضایی شهر تا حد زیادی تعیین کننده عملکرد آن است و تاثیر زیادی بر دسترسی، پایداری زیست محیطی، اقتصاد، رفاه، عدالت اجتماعی، سرمایه اجتماعی و نوآوری فرهنگی دارد.یکی از عوامل تاثیرگذار بر چگونگی شکل گیری این ساختار، نحوه توزیع و سطح سرویس خدمات شهری و رابطه متقابل آن با شبکه راه های شهری است؛ به طوری که توزیع نامتناسب هزینه ها و ایجاد زیرساخت های شهری به ارائه خدمات و تسهیلات شهری، به سطوح افتراق های فضایی به ویژه پراکنده رویی در شهر دامن می زند. در شهر یزد، با گسترش افقی 15 برابری در سال های 1345- 1385 و رشد جمعیت 6/4 برابری در همین دوره، شاهد ازهم گسیختگی زیادی در سازمان فضایی شهری بوده ایم. در این راستا هدف از این پژوهش، تبیین افتراق های فضایی در شهر یزد، مبتنی بر پراکنش خدمات عمومی و ساختار فضایی شبکه راه های شهری با استفاده از تحلیل شبکه و چیدمان فضاست. مقایسه این دو تحلیل، نشانگر ساختار فضایی منسجم در مناطق مرکزی، همراه با سطح خدمات رسانی مناسب شهری است. همچنین تحلیل خوشه بندی امتیازهای فضایی با استفاده از آماره گتیس- آرد جی، نشان دهنده تمرکز مناطق با امتیاز بالا در فضاهای میانی در امتداد شمال به جنوب شهر است و با فاصله گرفتن از آن ها، تمرکز فضاها با امتیاز پایین شکل می گیرد.
خلاصه ماشینی:
یکی از عوامل تأثیرگذار بر چگونگی شکل گیری این ساختار، نحوة توزیع و سطح سرویس خدمات شهری و رابطۀ متقابل آن با شبکۀ راه های شهری است ؛ به طوریکه توزیع نامتناسب هزینه ها و ایجاد زیرساخت های شهری به ارائۀ خدمات و تسهیلات شهری، به سطوح افتراق های فضایی به ویژه پراکنده رویی در شهر دامن میزند.
وجود نابرابری و نبود تعادل فضایی در نواحی مختلف شهر، پدیده ای جدید در شهرهای جهان به شمار نمیرود، اما در کشورهای درحال توسعه ، به دلیل فاحش بودن تفاوت های اجتماعی - اقتصادی ، نابرابری و نبود تعادل در خدمات شهری ، تفاوت فضایی شهرها تشدید شده (عبدی دانشپور، ١٣٧٨: ٣٧) و جداییگزینیهای فضایی در شهر پدید آمده است ؛ زیرا ساختار فضایی یک شهر، متشکل از اجزا و عناصری است که با یکدیگر در کنش متقابل هستند و ناپایداری هریک از این اجزا بر کل ساختار تأثیر میگذارد (ضرابی، ١٣٨٩: ٢٧).
الگوی پراکنش فضایی نامناسب خدمات شهری، سبب افزایش سفرهای شهری، استفادة بیشتر از اتومبیل و درنهایت ، توسعۀ هرچه بیشتر خیابان ها و راه های شهری برای پاسخگویی به نیاز شهروندان می شود و ممکن است به برهم خوردن توزیع جمعیت شهری میان مناطق مختلف یک شهر بینجامد.
در این پژوهش ، میزان تباین های فضایی حاصل از توزیع خدمات شهری و ساختار فضایی شهر یزد، با استفاده از تحلیل شبکه و چیدمان فضا نشان داده شد.
, 2008, Analysis of Social Inequality in Access to Urban Services, Case Study of Esfaraien, Human Geography Research Quarterly, Vol. 40, No. 65, PP.