چکیده:
محوطه کول تپه با ارتفاع 967 متر از سطح دریا تپه ای است به وسعت تقریبی 6 هکتار و به ارتفاع 19 متر از سطح زمین های اطراف که در میان باغها و مزارع کشاورزی هادیشهر واقع شده است. دومین فصل کاوش در این محوطه نیز در راستای اهداف فصل نخست و به منظور روشن ساختن ابهامات جدول گاهنگاری شمال غرب ایران، مشخص ساختن نحوه سکونت در بخش های مختلف محوطه و البته پاسخ به برخی از پرسشهای اساسی؛ ازجمله فرآیند گذار از دوره مسوسنگ جدید به مفرغ قدیم و چگونگی شکلگیری مراحل اولیه و بسط و توسعه فرهنگ کورا ـ ارس در بخش های شمالی حوضه دریاچه ارومیه صورت گرفت. در این نوشتار، عمدتا سعی بر این است تا با ارائه یک لایه نگاری دقیق از معماری و مواد فرهنگی به دست آمده از دوره های مختلف و انطباق آنها با داده های تاریخ گذاری مطلق بتوان به برخی از پرسشهای اساسی این حوزه فرهنگی پاسخ گفت. بر مبنای نتایج به دست آمده از فصلهای اول و دوم کاوش کولتپه، مشخص شد که این محوطه دارای آثار فرهنگی از دوره های مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما)، مسوسنگ میانی و جدید 1– 3، مراحل شکلگیری و کورا ـ ارس I، مفرغ میانی و جدید، عصر آهن III، اورارتویی و هخامنشی است.
خلاصه ماشینی:
بر مبنای نتایج به دست آمده از فصل های اول و دوم کاوش کول تپه ، مشخص شد که این محوطه دارای آثار فرهنگی از دوره های مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما)، مس وسنگ میانی و جدید ١– ٣، مراحل شکل گیری و کورا ـ ارس I، مفرغ میانی و جدید، عصر آهن III، اورارتویی و هخامنشی است .
در راستای پرسش های مطرح شده برای این کاوش ، اشاره به چندین مورد ضروری به نظرمیرسد: یکی اینکه محوطۀ کول تپه جزو محوطه های شاخص شمال غرب ایران است که به طور متوالی دارای آثار و لایه های فرهنگی از دورة مس وسنگ جدید و مفرغ قدیم است که بررسی وضعیت فرهنگی دورة مس وسنگ جدید منطقه و به دنبال آن چگونگی مرحلۀ انتقالی یا گذار و شکل گیری مراحل I،II و III فرهنگ کورا- ارس را امکان پذیر ساخت ؛ دیگر اینکه با کاوش انجام شده وضعیت منطقه در دوران مفرغ میانی، جدید و نیز عصر آهن III، اورارتویی و هخامنشی مشخص شد.
جدول ١: دوره بندی محوطۀ کول تپه براساس کاوش های فصل اول و دوم Kul Tepe Cultural Phases Range Periods )cal BC( VIII Early Chalcolithic )Dalma( 5000 — 4500/4400 VII LC1: Pisdeli /Hasanlu VIII = Post-Ubaid period 4500/4400 — 4350 VIB LC2: Chaff-Faced 4350-4000 VIA LC3: Chaff-Faced 4000-3750 V Kura-Araxes I 3400/3350-3000/2900 IV Kura-Araxes II, III 3000/2900-2600/2500 III Middle Bronze Age )Urmia Ware( 2600/2500-2200 II Iron Age III, Urartian 8th-6 c.