چکیده:
در این مقاله به «تحلیل جامعه شناختی جنبش های اخیر کشورهای عربی بر مبنای نخستین رویکردهای رسانه های ایرانی» پرداخته ایم. بدین منظور شش مجله و سایت که در این باره «ویژه نامه» منتشر کرده اند انتخاب و محتوای آنها بر اساس مقوله های؛ «ماهیت جنبش»، «عوامل درونزا و برونزا»، «بستر اجتماعی و عوامل شکل دهنده»، «دموکراسی و دین»، «جامعه مدنی و نهاد مدنی»، «احزاب»، «رسانه ها»، «شبکه های اجتماعی»، «جوانان»، «زنان»، «نسبت جنبش با انقلاب اسلامی ایران»، «منافع و مواضع و عملکرد ایران»، «ترکیه» و «جنبه های هویتی» تحلیل شد.
پژوهش حاضر این نتایج را به دست داد که هیچ یک از این رسانه ها ماهیت این رخدادها را «انقلاب» نمی دانند، بلکه این تحولات را جنبش می نامند. همه رسانه ها این جنبش ها را «درونزا» دانسته اند و بر عوامل فقر، بیکاری، شکاف طبقاتی، فساد، تبعیض، بی عدالتی، ظلم، استبداد در پیدایش آن تاکید دارند. اکثر رسانه ها هدف اصلی و خواست مرکزی جنبش های مذکور را «دموکراسی» و نقش «احزاب» را در آن مثبت می دانند و معتقدند که به روند دموکراسی خواهی و حکومت مردم بر مردم کمک کرده اند. همگی اذعان داشته اند که «رسانه ها» نقش بسزایی در این جنبش ایفا و روند تحولات را تسریع کرده و صدای مردم این کشورها را به گوش جهانیان رسانده اند. تمامی آنها «شبکه های اجتماعی» را در این جنبش ها بسیار موثر دانسته اند، تا حدی که برخی بر این باورند این شبکه ها به زودی جای احزاب را در این کشورها خواهند گرفت. آنهایی که به نقش جوانان و زنان پرداخته اند، «جوانان» را پیشگام این حرکت ها و نقش زنان را مهم دانسته اند. برخی از رسانه ها این تحولات را با انقلاب اسلامی مرتبط نمی دانند، ولی برخی دیگر این حرکت ها را الهام گرفته از انقلاب اسلامی دانسته اند و آنها را «بیداری اسلامی» می خوانند. به نظر آنها تحولات اخیر فرصت های خطیری برای کشورمان فراهم آورده است و ما بایستی با مواضع یکدست و برخورد غیر تبعیض آمیز، توازن راهبردی را به نفع ایران در منطقه جهت دهیم. این رسانه ها ترکیه را الگوی موفقی برای چشم انداز آینده در این کشورها می دانند. به طور کلی همه رسانه ها این جنبش های مردمی را مرتبط با بحران هویت در کشورهای عربی و در پاسخ به تحقیر عرب دانسته اند.
خلاصه ماشینی:
"از این میان مطالبی که به مسئله جهان عرب به صورت خاص و تحلیلی پرداخته اند پی گرفته شد و در شش رسانه آیین ، چشم انداز، همشهری دیپلماتیک ، پنجره ، ره نامـه سیاسـت گـذاری و سـایت دیپلماسی ایرانی مقوله هایی که به مسایل ماهیت جنبش ، عوامل درونزا و برونـزا، بسـتر اجتمـاعی و عوامل شکل دهنده ، دموکراسی و دین ، جامعه مدنی و نهاد مدنی ، نقش احزاب ، نقش رسانه ها، تـأثیر شبکه های اجتماعی ، نقش جوانان ، نقش زنان ، نسبت جنبش با انقلاب اسلامی ایران ، منافع ، مواضع و عملکرد ایران ، نقش ترکیه و جنبه های هویتی پرداخته بودند استخراج و کد گذاری شد."