چکیده:
این مقاله روایات تفسیری اهل بیت علیهم السلام ذیل سوره مبارکه لقمان را از منظر ثبت و گونه شناسی بررسی کرده است . ابتدا به تعریف بارزترین گونه های تفسیری پرداخته و سپس روایات مرتبط با هر گونه را ذکر کرده است . شیوه پژوهش ، کتابخانه ای و به روش تحلیلی و نیز حوزه مطالعات آن ، قرآن و تفاسیر روایی شیعه است . طبق برآورد تحقیق ، بیشترین فراوانی روایات ذیل سوره لقمان به ترتیب ایضاح مفهومی- به معنای توضیح و تبیین مراد و مقصود آیه - سپس اخلاقی و در مرحله بعد تعیین مصداق (جری و تطبیق ) بوده است .
خلاصه ماشینی:
"با مراجعه به مصادر روایی شیعه در مجموع ٩٢ روایت مورد بررسی قرار گرفته است ، ارزیابی آنها حاکی از آن است که این روایات از نظر سبک و گونه شناسی به یازده گروه یا همان گونه میتوان تقسیم کرد که هر کدام کارکرد ویژه ای دارند؛ از قبیل : روایات فضایل سور و آیات ، ایضاح لفظی، ایضاح مفهومی، ترسیم فضای نزول ، اختلاف قرائات ، بیان مصداق (جری و تطبیق )، تأویل و بطن ، استناد به قرآن و ...
در خصوص اعتبار روایات تفسیری به عنوان یکی از منابع تفسیر همچون دیگر روایات در بین مفسران اختلاف نظر وجود دارد؛ از دیدگاه علامه طباطبایی بسیاری از اسباب نزول ها نظری و اجتهادی است ، نه سبب نزولی که از راه مشاهده و ضبط به دست آمده باشند و اگر بر این معنا، شیوع نقل به معنی در احادیث ، جعل و نفوذ اسرائیلیات از سوی اهل کتاب و برخی روایات ساختگی از ناحیه ی منافقان ناشناس افزوده شود، دیگر اعتمادی به اسباب نزول نخواهد ماند(دیاری بیدگلی، محمدتقی، ص ٥١) میتوان گفت غالب روایات اسباب نزول به گونه ای است که دلیل معتبری بر درستی و نادرستی آنها ارائه نشده است ولی باید علاوه بر بررسی سندی، به بررسی متن آنها نیز پرداخت ."