چکیده:
دیدگاه مشهور درباره آیات«و انذر عشیرتک الاقربین»و«قاصدع بما تومر و اعرض عن المشرکین»این است که دو آیه مزبور،اشاره به آغاز مرحله جدیدی از دعوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به سوی اسلام با عنوان دوره دعوت علنی دارد،بنابراین دیدگاه،پس از نزول این دو آیه،پیامبر صلی الله علیه و اله مامور به پایان دادن به دوره دعوت مخفی و آغاز مرحله دعوت علنی شدند.این دیدگاه،اشکال های فراوانی دارد،از جمله اینکه روایات موید آن،افزون بر داشتن تعارض ها و تناقض های درونی،با ترتیب نزول سوره های قرآن ناسازگار است،همچنین،این دیدگاه با محتوا و مضامین آیات مزبور در سیاق جزئی و قالب سوره های شعراء و حجر و نیز با محتوای دیگر سوره های قرآن در بافت ها و سیاق های کلی تر مخالفت دارد.با در نظر گرفتن سیر تاریخی و منطقی آیات و سور قرآن این نتیجه به دست می آید که آیات مذکور کمترین ارتباطی با پایان دعوت مخفی و شروع دعوت علنی ندارد.این آیات،بعد از سال ششم بعثت نازل شده و به پیامبر صلی الله علیه و اله دستور داده است با وجود مشکلات و موانع بسیار در مسیر تبلیغ اسلام،قاطعانه در استمرار دعوت آشکار خود گام بردارد.
خلاصه ماشینی:
"(بنگرید به: طبری، 1412: 14 / 47 ـ 46؛ ابنجوزی، 1422: 2 / 545؛ بحرانی، 1416: 3 / 389؛ حویزی، 1415: 3 / 32 ـ 31؛ طباطبایی، 1417: 12 / 194) طبق این دیدگاه که بر پایه روایات تفسیری استوار است، پیامبر اکرم| پس از طی دوره سه ساله «دعوت مخفی»، با نزول آیه «واںݐݧݨݧدݩݐرݤ عشٖیرݦݦݣݣتک الاٯݧݧݑݨرݨݧݧݢݢٮݫݓٖیݔن» (شعراء / 214) موظف به دعوت خویشاوندان نزدیک خود به اسلام شد و در نهایت پس از نزول آیه «فاصدݣݣݣع بماٰ توݧݩݘݨݨمر واعݧݨݧرݣݣضݨݧ عن المشرکٖین» (حجر / 94) به تبلیغ همگانی و آشکار پرداخت.
روایات دسته دوم نیز که میگویند پیامبر، چهل تن از خویشاوندان خود را در یک مهمانی گرد آورد و در انتها، علی× را به جانشینی انتخاب کرده است، هرچند روایات درستی است؛ اما نمیتواند ناظر به ابتدای دعوت علنی پیامبر اکرم| باشد؛ زیرا با توجه به نکاتی که گفته شد، آیه «واںݐݧݨݧدݩݐرݤ عشٖیرݦݦݣݣتک الاٯݧݧݑݨرݨݧݧݢݢٮݫݓٖیݔن» نه در سال سوم بعثت نازل شده و نه میتواند ناظر به ابتدای دعوت علنی خویشاوندان باشد.
تعبیر «ماٰ توݧݩݘݨݨمر» در قرآن کریم تعبیر «ماٰ توݧݩݘݨݨمر» در موضع دیگری از قرآن نیز بهکار رفته است که توجه به آن میتواند تا حدی به فهم ما از آیه «فاصدݣݣݣع بماٰ توݧݩݘݨݨمر واعݧݨݧرݣݣضݨݧ عن المشرکٖین» کمک کند، در آیه 102 سوره صافات آمده است: فلمݩاٰ بلغ مݨݧݡعݧݡه الݠسعیݨݨݨ قاٰل یاٰ بنی انٖیٓ ارݨٰݣݣیݤ ڡݨݐݭی المناٰم اںݧݐٖیٓ اذبݨݨݦحݨݨݦک فانظر ماٰدݦݨݐݢݢاٰ ترݨݧݨٰݣݣیݤ قاٰل یآٰ ابت افعل ماٰ توݧݩݘݨݨمݧرݢݢ ستجدنٖیٓ ان شآٰء اللٰه من الصاٰبرٖین در این آیه، عبارت «افعل ماٰ توݧݩݘݨݨمݧرݢݢ» در حالت استمراری است، به این معنا که ابراهیم× زمانی که نظر اسماعیل× را درباره فرمان خدا بر ذبح او جویا شد، اسماعیل پاسخ داد: «پدر جان، آنچه را که به آن امر میشوی انجام بده."