چکیده:
علم کلام به عنوان یکی از علوم اسلامی ، بازتاب گسترده ای در میان صوفیه و آثار صوفیه داشته است . صوفیه به منظور حفظ جایگـاه خـویش در میـان دیگـر فـرق اسـلامی ، اثبـات موضوع علم خویش ، بیان فلسفه احکام و پاسخ گویی به شبهات مخالفان نیازمند علم کـلام اند؛ زیرا پاسخ گویی به شبهات مخالفان و پرسش های مربوط به فلسفه و حکمـت احکـام از وظایف کلام اسلامی و متکلمان است . هجویری در اثر خویش کشف المحجوب از منـاظرات و مجادلات کلامی با سایرافراد و گروه های زمان خویش سخن به میان می آورد که در ایـن مناظرات و مجادلات ، از روشهای علم کلام برای دفاع از عقایـد خـویش اسـتفاده مـی کنـد. علاوه بر آن باب هایی از کتاب به شیوه آغـاز کـلام متکلمـان نامگـذاری شـده اسـت و نیـز بخشهایی از کتاب اختصاص به اثبات اصول و عقاید صوفیان به روش متکلمان دارد. در ایـن مقاله ضمن بیان تعریف جامعی از علم کلام که مباحث مربوط به تصوف را نیز در بر بگیـرد به بیان دلایل و اهداف استفاده صوفیه از علم کلام و روشهای گوناگون ایـن علـم در کشـف المحجوب پرداخته می شود.
خلاصه ماشینی:
"صوفیه برای اثبات عقاید و اصول خویش و حفظ جایگاه خویش در میان دیگـر فرقـه هـا بـه جدال و مناظره با شخصیت ها و عالمان دیگر فرق پرداخته اند که نشانه های این مناظرات ، در آثاری از آنها چون کشف المحجوب به خوبی آشکار است .
در این پژوهش سعی شده نشـان داده شود که تصوف به عنوان فرقه ای اسلامی و کلامی ، از علم کلام به عنوان بنیادی تـرین علـم اسلامی برای پیشبرد مقاصد و اهداف خاص خویش ، به طور گسترده بهـره جسـته اسـت و موضوعات ، روشها و غایات علم کلام در آثار صوفیه نظیر کشف المحجوب ، بازتاب گسترده ای داشته است .
دلایل و اهداف استفاده صوفیه از روش کلامی را می توان موارد زیر ذکر کرد: ١-جنبه علمی بخشیدن به تصوف ٢-اثبات عقاید صوفیه با استدلال محکـم ٣-رد عقایـد انحرافی و دفاع از عقاید صحیح و مورد نظر٤-عرضه تصوف به صورت یـک فرقـه کلامـی بـا اصول و مبانی خاص خویش در کنار فرقه های کلامی دیگر٥-آشـنایی برخـی از صـوفیه از روشهای کلامی و علم کلام ٦-شرایط اجتماعی و سیاسی و شکل گیری و جدال فرقـه هـای کلامی گوناگون و لزوم ایجاد یک فرقه کلامی خاص صوفیه برای مقابلـه و جـدال بـا دیگـر فرقه ها."