چکیده:
تهذیب و تربیت اخلاقی عبارت است از: آراستن نفس به فضایل و پیراستن آن از رذایل و به کارگیری روش هایی به منظور پرورش نیکی ها و زدودن رذایل اخلاقی. مطالعه تربیت اخلاقی می تواند گامی مهم در تبیین ساختار نظام اخلاقی و به تبع آن، تربیت اخلاقی باشد. براین اساس، هدف این نوشتار، که از نوع پژوهش های کیفی است و با روش تحلیلی ـ توصیفی مبتنی بر روش کتابخانه ای انجام شده، بررسی دیدگاه های اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی و دلالت های آن بر تربیت اخلاقی در دو بخش مبانی و اهداف تعلیم و تربیت است. نظام اخلاقی خواجه طوسی بر شناخت نفس و اعتدال قوا مبتنی است. مهم ترین نتایج و دستاوردهای این تحقیق شناسایی مبانی تربیت اخلاقی شامل ماهیت و حقیقت انسان، تعادل قوای نفس و قابلیت آن در وصول به کمال حقیقی و شناسایی اهداف تربیت اخلاقی شامل اهداف غایی، واسطی و آموزشی است.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش سعی، شده است با تحقیق در اندیشه های یکی از متفکران بزرگ ایرانی ـ اسلامی، یعنی خواجه نصیرالدین طوسی، که ضمن بیان دیدگاه های فلسفی خود، به طور مشخص از تربیت اخلاقی سخن گفته است و می توان در تهیه اهداف، اصول و روش های تربیت اخلاقی نظام تربیتی از آراء او استفاده کرد، به این پرسش پاسخ داد.
سعادت فر (1383) در پایان نامه کارشناسی مدرسی الهیات و معارف اسلامی خود، با عنوان «مقایسه دیدگاه های اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی و ابن مسکویه»، به مقایسه اخلاق و تعلیم و تربیت از دیدگاه این دو دانشمند گران قدر پرداخته است.
با توجه به نظر خواجه طوسی، مبنی بر اینکه نیروی اراده و اندیشه خاستگاه اخلاق است و فطرت خودبه خود انسان را به کمال اخلاقی رهنمون نمی کند مگر با نیروی تعقل، و انسان به مدد نیروی تفکر قادر به درک امور اخلاقی و به کار بستن ارزش های اخلاقی در زندگی خود است، تربیت اخلاقی ضرورت می یابد؛ یعنی تربیت و تربیت اخلاقی به سبب وجود نیروی تفکر و اراده در انسان، معنا و مفهوم و اهمیت می یابد.
هدف اصلی تربیت اخلاقی از نظر خواجه طوسی ایجاد و استقرار منش های معینی است که انسان را به سعادت و کمال و بالاترین مرتبه سعادت، یعنی نایل شدن به جوار رب العالمین می رساند (طوسی، 1360، ص 64).
زمینه سازی: یکی از اهداف اولیه و اصلی تربیت اخلاقی کودک از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی، که نقش زمینه سازی برای هدف های تعلیمی و تفهیمی دارد، مجموعه آموزش هایی است که برای تأدیب کودکان باید انجام داد.