چکیده:
این مقال به شرح کلام امیرمومنان علی علیه السلام پیرامون ویژگی های ارزشمند شیعیان واقعی و پرهیزکاران می پردازد. تواضع و منش فروتنانه مشی شیعیان واقعی است. روحیه استکباری و فخرفروشی زیبنده شیعیان نیست. پیامبران آمده اند تا روح استکباری را از ما بزدایند و ما را بنده خالص خدا کنند. ازاین رو، تواضع در اسلام مطلوب و در معارف دینی جایگاه بلندی دارد. نباید از نعمت های خداوند مغرور و سرمست شد. تواضع و فروتنی ازجمله ارزش های متعالی در بینش توحیدی است که ما را به بندگی خدا می رساند. تکبر، غرور و روحیه استکباری دامی است که شیطان آن را گسترانده تا ما را از بندگی خدا بازدارد؛ روحیه ای که موجب شد شیطان از درگاه خدای متعال رانده شود.
خلاصه ماشینی:
با توجه به آنکه «مرح» متضمن سرمستی و حاکی از تکبر است، خداوند در این آیه، به دو حالت افراد متکبر در راه رفتن اشاره می کند؛ نخست آنکه آنان گام های خود را محکم بر زمین می کوبند، گویا می خواهند زمین را بشکافند.
زوال ارزش های اخلاقی در فرهنگ غرب برای کسانی که در جامعه اسلامی و با فرهنگ شیعی تربیت یافته و رشد کرده اند، اهمیت و نیکویی تواضع و فروتنی آشکار است.
ناکارآمدی ادله خطابی برای اثبات حسن تواضع و قبح تکبر وقتی انحراف های فکری رواج می یابند و نسبی گرایی و شکاکیت، فضای فرهنگی جامعه را تهدید می کند، باید دانشمندان و فرهیختگان با این خطر بزرگ مبارزه کنند و پیش ازآن در پی پیشگیری از نفوذ چنین خطری به جامعه برآیند.
توجیه دیگر برای نیکو بودن تواضع این است که مردم انسان فروتن را دوست دارند و از او خوششان می آید.
برای کسی که در پی انباشت ثروت است و با قدرت و زور می کوشد منافع خود را برآورده سازد، این سخن که مردم از افراد زورگو و متکبر خوششان نمی آید و افراد متواضع را دوست دارند، پذیرفتنی نیست و نمی تواند موجب دوری از قدرت و تکبر گردد.
بی تردید تأکید و تکیه فراوان اسلام بر فروتنی و نکوهش تکبر، حکمت و رازی دارد، و این سخن که مردم از فروتنان خوششان می آید یا انسان فروتن چون زمین پست است، نمی تواند اهمیت تواضع و پرهیز از تکبر در دیدگاه اسلامی را توجیه کند.