چکیده:
امامان علیهم السلام جانشینان خدا در نظام هستی اند. بیشترین آشنایی شیعیان با آنها مربوط به مقامات ایشان در همین نظام مادی است. درحالی که در این دنیا به دلیل وجود محدودیت ها، امکان تجلی تمام مقامات ایشان نیست. این نوشتار، با رویکردی عمدتا حدیثی، به بررسی و تحلیل شئون و مقامات اخروی امامان علیهم السلام در سه مقطع برزخ، قیامت و بهشت می پردازد. بر اساس مهم ترین یافته های این تحقیق، امامان علیهم السلام در هر سه عالم، حجت خدا بر بندگان بوده، شئونی خاص و ویژه دارند که وساطت فیض، حساب رسی اعمال بندگان، تقسیم بهشت و دوزخ از جمله آنهاست.
خلاصه ماشینی:
درباره روایات یادشده سه مسئله قابل طرح است: یکم: آیا می توان به معنای ظاهری این روایات ملتزم شد؟ به دیگر سخن، آیا به معنای حقیقی کلمه، ایشان به مردم فرمان می دهد که ـ مثلا ـ فلانی به بهشت رود و دیگری به جهنم؟ یا آنکه مقصود چیزی دیگر است؟ برخی عالمان سنی مذهب با مناقشه در ظاهر روایت، آن را با آیات قرآنی که خداوند را حسابرس اعمال بندگان و مسئول اصلی ورود به بهشت و جهنم می دانند، در تعارض دانسته اند؛ ازاین رو، روایت یادشده را چنین معنا کرده اند: آنان که با آن حضرت بوده اند، هدایت شده و در بهشت با وی هستند و گروهی نیز که بر ضد او هستند، گمراه شده و در جهنم می باشند (آلوسی، 1415ق، ج 15، ص 332؛ ابن اثیر، 1367، ج 4، ص 61).
در پاسخ به این سخن باید گفت: اگر ایراد ایشان، ایرادی سندی باشد، باید دانست بر فرض که سند یادشده، ضعیف باشد، اینکه امام علی علیه السلام قسمت کننده بهشت و جهنم باشد، تنها از یک طریق نقل نشده است تا از راه خدشه در یک طریق، اصل مضمون آن مورد انکار قرار گیرد، ضمن آنکه افراد در سند یادشده دست کم در متون رجالی شیعه، غالی به شمار نرفته اند.