چکیده:
هدف از این نوشتار آشنایی هر چه بیشتر با «ایهام» به منزله یکی از صنایع معنوی بدیع و بیان تفاوت آن با توجیه و کنایه است. برای رسیدن به این مقصود، با بررسی و تحقیق در کتب بلاغی و زبانشناسی ابتدا به اثبات زیبایی این صنعت و لزوم آن در گفتار ادبی پرداخته، سپس گزارش مختصری از کاربرد توریه در تاریخ بلاغت، معنا و اقسام آن مطرح شده است. سپس به بیان تفاوت توریه با توجیه و کنایه از دیدگاه صاحبنظران این فن پرداختیم و در انتهای بحث با ذکر چند نمونه از داستانهای ادبی و تاریخی مربوط به ایهام، گوشههایی از زیبایی این صنعت ادبی بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
تفاوت توريه با توجيه طبـق توضـيحات بيـان شـده دربـاره توجيـه و ايهـام ، تفـاوت هـاي آن دو از ايـن قـرار اسـت : توريـه در لفـظ اسـت ؛ امـا توجيـه در ترکيـب ، گوينـده بـه وسـيله توريه يک معنـا، يعنـي معنـاي دور را اراده مـي کنـد؛ امـا در توجيـه دو معنـا بـا هـم برابر و يکسان هستند و هـيچ يـک از دو معنـا بـر ديگـري برتـري نـدارد.
تفاوت کنايه با توريه بــا وجــود اينکــه کنايــه و ايهــام هــر دو از صــنايع دو معنــايي بــه شــمار مي روند؛ اما چنين مـي نمايـد کـه دربـاره ايهـام هـر دو معنـاي قريـب و بعيـد مـراد است ؛ بـه ايـن ترتيـب کـه نخسـت معنـاي نزديـک و سـپس معنـاي دور بـه ذهـن شـنونده مـي نشـيند؛ امـا در کنايـه هـر دو معنـا مـراد نيسـت ؛ بلکـه مقصـود اصـلي گوينــده ، معنــاي دور اســت و معنــاي حقيقــي يــا نزديــک معبــر و نردبــان ذهــن او بـراي انتقـال و رسـيدن بـه مقصـد اصـلي و معنـاي کنـايي اسـت (همـايي ، ١٣٧٠: ٢٧١ ).
صــاحب نظــران علــم بلاغــت ، بــراي صــنايع ادبــي مــذکور تفــاوت هــايي برشـمرده انـد کـه از اهـم تفـاوت هـاي توريـه بـا توجيـه اسـت : ١- توريـه در لفـظ است ، اما توجيـه در ترکيـب ٢- در توريـه گوينـده معنـاي دور را اراده مـي کنـد؛ امـا در توجيه ، قرينه اي براي ترجيح يکي از دو معنا بر ديگري وجود ندارد.