چکیده:
نویسندگان برای اهداف زیباشناسانه از جمله تاثیر کلام در مخاطب، آفرینش سبک، موسیقایی و برجسته نمودن سخن، از انواع امکانات زبانی از جمله «ساختهای همپایه» سود جستهاند. در دو کتاب «نفثه المصدور و التوسل الی الترسل» از متون فنی سده ششم و هفتم که کاربرد آیات قرآنی در آنها بسامد دارد، مولفان با تسلط بر قرآن و نظام ساختاری و مفهومی آن، آیات را با متن خود همپایه نمودهاند. این همپایگی در ساختهایی که دارای سازههای دو یا چندگانه است با یکی از حروف ربط پیوند خورده و در لایههایی که سازههای آن ارزش «نحوی، بلاغی و آوایی» یکسانی دارند، شکل میگیرد. ساختهای همپایه با ارزش«نحوی» در وظیفههای دستوری مضاف الیهی، مفعولی، مسندی و جملههای مرکب در نقشهای پیرو توضیحی، مفعولی، متممی بهکار رفته است. سازههای همپایه در نقش «بلاغی» از آرایههای تسجیع، ترصیع، موازنه، تضاد، مقابله، تشبیه و تمثیل، نظام موسیقایی گرفته و در نقش «آوایی» با آواهای القاگر و صدا معنا در ساختهای هر دو کتاب قابلیت خوش خوانی ایجاد نموده است. در پژوهش حاضر، این نقشها در ساختهای مشترک متن و آیات در هر دو کتاب بررسی شده، روابط معنایی سازهها که توانسته پیام آیات و متن را به مخاطب منتقل کند، در انواع رابطههای ترادف ، افزایش، تقابل، توالی، تاکید، نفی و... بازکاوی شده است.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش به جهت بسامد آیات قرآنی در دو کتاب «التوسل الی الترسل 2 » اثر بهاءالدین بغدادی و «نفثه المصدور 3 » تالیف محمد زیدری نسوی که هر دو از پیشروان نثرفنی در قرن ششم و هفتم هستند، به بررسی «ساختهای مشترک همپایه، میان متن و آیات» پرداخته شده است.
پس منظور از ساختهای همپایه در پژوهش حاضر، ساختهایی است که دو یا چند سازه یا واحد ساختاری میان متن و آیه را با یکی از حروف ربط به هم پیوند میزند و یک گروه یا ساخت را از یک مقوله تشکیل میدهد که سازههای آن ارزش «نحوی، بلاغی و یا آوایی» یکسانی دارد.
همپایگی نحوی= واژه متن(مضاف)+ آیه(مضاف الیه)+ ادات همپایگی+ واژه متن(مضاف)+ آیه(مضاف الیه) «ایوبوار شکایت فراق آیت أنی مسنی الضر 2 خوانم و یعقوب وار در غلوای اشتیاق، آه وا أسفی علی یوسف 3 زنم» (بغدادی، 1385: 214) literariness انبیا/ 83 یوسف/ 84 نمونه 2: همپایگی موسیقایی، آوایی و بلاغی در این ساخت دو سازهای، که نسوی در فراق جلال الدین و شکوای بر مرگ او گفته است؛ آیهای از قرآن کریم: «یا ویلتی أ عجزت أن أکون مثل هذا الغراب» در یک سازه با عبارت برساخته مولف: «هنیئا لک یا سحاب» در سازه دیگر همپایه و قرینه شدهاند و در نقش موسیقایی(تسجیع و موازنه)، و آوایی (با مصوتهای «آ» که القاگر نوعی آه و ناله و افغان است)، بهکار رفتهاند: الف.