چکیده:
موضوع این تحقیق، نقد وتحلیل ساختارادبی ومحتوائی آیه تطهیراست ، بعضی از دانشمندان مفاد آیه تطهیر را مطلق دانسته واز باب اراده تشریعی همسران پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم، بطور خاص وخاندان آن حضرت بطورعام نیز مشمول آن دانسته اند و بعضی دیگر صرفا مراد از رجس ،رجس باطنی ومقصود از تطهیر ، تطهیر باطنی می دانند.ما دراین تحقیق ابتدا از نظر ادبی ، واژگان «رجس» و«تطهیر» را با توجه به نظر لغت شناسان ومفسیرین بنحو اطلاق تبیین نموده ایم؛ آنگاه با توجه به قرائن داخلی و با عنایت به تبدیل ضمیر مونث به ضمیر مذکر. (عنکم نه عنکنّ / ویطهّرکم نه ویطهّرکنّ) با توجه به اینکه تمام ضمایر به کار رفته در آیات هفتگانه، هماهنگ با یکدیگر نمی باشد،همسران پیامبر را مشمول آیه تطهیر ندانسته واز نظر محتوایی با توجه به اینکه خطابهایی که به همسران پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شده، با عتاب ؛ اما خطاب در آیه تطهیر، با اکرام و احترام همراه است. آن را نشان از عدم وحدت سیاق دانسته وبه این نتیجه رسیده ایم که مراد از اراده، اراده تکوینی ومنظور از اهل البیت ذوات نوریه آن حضرات علیهم السلام، ومقصود از تطهیر، پاک نگهداشتن آنان بنحو دفع، از هرچیزی که ناپسند وخلاف طبع آدمی است، می باشد.
خلاصه ماشینی:
"( اساس البلاغة 155) مکارم شیراری می نویسد: اینکه در بعضی از کلمات، «رجس» به معنی «گناه» یا «شرک» یا «بخل و حسد» و یا «اعتقاد باطل» تفسیر شده، در حقیقت بیان مصداق هائی از آن است، و گرنه مفهوم این کلمه، مفهومی عام و فراگیر است، و همه انواع پلیدیها را به حکم اینکه الف و لام در اینجا «الف و لام جنس» است، شامل می شود(مکارم، تفسیرنمونه، ج17ص293) بنابراین هر چیز ناپسند و هر زشتی نفرت انگیز که طبع انسان از آن متنفرباشد، «رجس» است ، خواه ظاهری باشد؛ مانند میته، خون و خوک: (الاان یکون میتة او دما مسفوحا او لحم خنزیر فانه رجس) (انعام، آیه 145)؛ خواه باطنی و معنوی باشد؛ مانند رذایل اخلاقی: (واما الذین فی قلوبهم مرض فزادتهم رجسا الی رجسهم وماتوا وهم کفرون) (توبه، آیه 125) نظر برخی مفسران پیرامون کلمه «الرجس» در آیه تطهیر: ابن عطیه اندلسی و ثعالبی در تعابیری کاملا مشابه «رجس» را اسمی میدانند که شامل گناه، عذاب، نجاسات و هرگونه نقصی میشود، و خداوند تمام آنها را از اهل بیت دور کرده است.
بر پیغمبر نازل شد ، آن بزرگوار در خانه ام سلمه بود، پس حسن و حسین و فاطمه را نزد خود خواند و آنان را در پیش خود نشانید آنگاه علی (علیه السلام) را خواند و او را در پشت سر خود جای داد، سپس بر خود و ایشان کسائی پوشانید و گفت:«اللهم هؤلاء اهل بیتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا» ام سلمه پرسید:«انا معهم؟ قال: انت علی مکانک و انت علی خیر» ام سلمه پرسید آیا من نیز از جمله ایشان هستم؟ پیغمبر فرمود: تو در جای خود میباشی و تو به سوی خیر میباشی(، وترمذی، سنن، 5، 663 ) 3- ابن عربی درکتاب احکام القرآن پس از ذکر روایت فوق از انس بن مالک روایت می کند:«أن رسول الله صلی الله علیه و سلم کان یمر بباب فاطمة ستة أشهر إذا خرج إلی صلاة الفجر یقول: الصلاة یأهل البیت، إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا."