چکیده:
امام خمینی بر خلاف دیگر عارفان مسلمان، عرفان را از سطح فردی و اخلاقی وارد سیاست و جامعه کرد و بی شک یکی از مهم ترین آثار امام که این ویژگی را دارد، وصیت نامه ایشان است. امام در وصیت نامه خود نمونه های گوناگنی از تجلیات عرفانی خویش را با اختصار یا اشاره بیان می کند. مباحثی از عرفان مانند اسم مستاثر، انسان کامل، قرآن صاعد و جایگاه ائمه اطهار، امدادهای غیبی و قلب مطمئن را بیان می دارد و افزون بر آن، همچون دیگر عارفان وارسته، تواضع و فروتنی خود را آشکار می سازد. ایشان از همه حوزه های جامعه می خواهد که به تزکیه و تهذیب نفس بپردازند. از این رو می توان گفت که امام در وصیت نامه خود، به روشنی، عرفان خویش را نشان داده است؛ عرفانی که فردی نبوده و در سیاست و جامعه راه یافته است.
خلاصه ماشینی:
"انسان کامل کـه شامل اهل بیت پیامبر نیز هست ، بیدی الجمال و الجلال است که به همراه قرآن در حوض کـوثر وارد می شود؛ زیرا بیدی الجمال و الجلال تنزیل کتاب کامـل و قـرآن جـامع اسـت و شـاید بـه همین جهت آن را «قرآن» نیز گویند؛ زیرا مقام أحدیت جمع وحـدت و کثـرت اسـت و از ایـن رو، این کتاب قابل نسخ و انقطاع نیست ؛ چرا که اسم اعظـم و مظـاهر او ازلـی و ابـدی اسـت و تمام شرایع دعوت به همین شریعت و ولایـت محمدیـه اسـت (همـو، ١٣٨٨الـف ، ص٣٢١).
تا آنان به هر که صلاح بشریت است بسپارند ـ چنان از صحنه خارج نمودند که گویی نقشی برای هدایت ندارد (همو، بی تـا، ج٢١، ص٣٩٥) کشف تام محمدی امام خمینی در قسمتی از وصیت نامه خود بـا اشـاره بـه کشـف تـام محمـدی، معتقـد اسـت کـه خداوند قرآن را از مقام شامخ أحدیت به کشف تام محمدی تنزل داده تا به این وسـیله بشـر بـه درک آن دست یابد (همو، ١٣٨٨، ص٤).
امامj در پایان وصیت نامه خود با تمام خضوع و تواضع از درگاه خدا و پیشگاه مردم بابت قصورها و تقصیرهایی که هـیچ وقـت انجـام نـداده اسـت ، عـذرخواهی مـی کنـد و بـه بـالاترین مقامات عرفانی که قلب مطمئنه است اشاره می کند که این نشان می دهد که ایشـان بـه بـالاترین مقام عرفانی دست یافته و حقیقت معنای «یا أیتها النفس المطمئنـه ∗ ارجعـی إلـی ربـک راضـیه مرضیه » (فجر: ٢٧-٢٨) را درک کرده است ."