چکیده:
اعجاز قرآن از صدر اسلام تاکنون مورد توجه عالمان بوده است و در هر دوره¬ای از تاریخ یک یا چند وجه از وجوه اعجاز قرآن طرح، بررسی و تحلیل شده است. یکی از وجوه اعجاز قرآن که در قرن حاضر مورد توجه ویژه قرآنپژوهان قرار گرفته، اعجاز اخلاقی قرآن کریم است. این وجه از اعجاز در صورت اثبات دارای ثمرات و آثار فراوانی در افراد و جوامع است. سوال مهم این است که آیا اعجاز اخلاقی پیشینه¬ای در تاریخ اسلام دارد یا خیر؟ و بر فرض اثبات آن، چه آثار و ویژگی¬هایی بر آن مترتب است؟ و چگونه می¬توان آن را در جوامع مختلف، عملی نمود؟
این نوشتار در صدد است تا موضوع اخلاقیات قرآن را با اعجاز اخلاقی آن جدا نماید و رویکردهای متصوّر در این وجه از اعجاز را تبیین نماید و در تلاش است تا تصویری کامل از اهتمام عالمان به این وجه اعجاز را عرضه نماید و خلاهایی را که ذیل این موضوع وجود دارد، نشان دهد. از رویکردهای اعجاز اخلاقی قرآن کریم، تحوّلی است که در جامعه جاهلی صدر اسلام ایجاد کرده است، در پایان، ویژگی¬های این تحوّل که تکرار آنها در زمان¬های مختلف تاثیر مثبت دارد، بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
"٥ـ اعجاز اخلاقی قرآن «در تحول جامعه » دارای این ویژگی هاست : بـر اسـاس اصـول و مبانی اعتقادی بنا شده است ؛ همه جوانب زندگی انسان را پوشش می دهد؛ متعالی اسـت و در صورت مراقبت از آن پایدار می ماند؛ دقیق و حساس است ، به گونه ای که انحراف از آن بسیار محتمل است و خطر لغزش در آن هر لحظه امکان دارد؛ بنابراین ، اگر کسی بخواهـد در ایـن مسیر قرار گیرد و سیر تکاملی خود را طی کند، باید آداب و شرایط این مسیر را نیز گردن نهد و از دل و جان پذیرای آن باشد.
ایشان در ادامه یکی دیگر از وجوه اعجاز قرآن را چنین بیان میکند: «یکی دیگر از وجوه اعجاز قرآن کریم این است که ریشه تمام علوم است ؛ مانند علم کلام ، اصول فقه ، فقه ، لغت ، صرف ، نحو، معانی، بیان ، شخصیت شناسی، اخلاق و هر علمـی را که در نظر داشته باشی » (همان :١٦٧)؛ بنابراین ، از نظر علامه مجلسی قـرآن کـریم از دو جهت میتواند به اعجاز اخلاقی نظر داشته باشد: اول اعجاز در «گزاره هـای اخلاقـی» و دوم اعجاز در «نظام اخلاقی » که مانند آنها در هیچ کتاب یا مکتبی دیده نمی شود."