چکیده:
مناظره یکی از شاخصترین اسلوبهای خردمندانه قرآنی در مورد اثبات یگانگی خدا
و صدق انبیاء بوده)البقرة، 2/ 258 ( و همچنین کیفیت شیوه مناظره صحیح در قرآن
اشاره گردیده است. مناظره گفتمانی برای ایجاد فهم مشترک و درک متقابل توام با
اثر بخشی دو جانبه است. از این رو ائمّه اطهار)ع( به ویژه امام جواد)ع( آن را به عنوان
یکی از روشهای آموزشی و تبیین معارف دینی در مواجهه با اندیشههای مخالفان
اس م و تشیع در موضوعات پرچالش علمی درخور دقت و تامل بسیار میدانستند. ا
این مقاله ابتدا سبک مناظره را در قرآن کریم بررسی نموده و سپس به اصول حاکم بر
روند مناظرات امام جواد)ع( پرداخته است. خردسالی آن حضرت هنگام عهده داری
منصب الهی امامت، پدیدهای بی سابقه بود و پیامدها و واکنشهایی حتی در میان
شیعیان در پی داشت که علت اصلی پیدایش مناظرات در آن عصر را میتوان همین
دلیل برشمرد مناظرات حضرت تفوق و برتری علمی او را بر اندیشمندان اهل سنت و حقانیت مقام
امامت ایشان را در عصر خویش به اثبات رسانده است. مناظرات امام)ع( جنبه ارشادی
و هدایتی داشته و روش حضرت بر پایه استدلا ل عقلی، عالمانه، رعایت انصاف و
ملایمت و احترام به مخاطب بوده و همانند امامان پیش از خود مصداق عینی جدال
احسن بودند.
خلاصه ماشینی:
از نظــر قــرآن ايــن گونــه گفت و گــو هــا و جدال هــا، مناظره هــاي باطلــي اســت کــه هدفــي جـز تمسـخر اهـل حـق بـا بهـره گيـري از روش هـاي باطـل و سـتمگرانه پـي نميگيـرد: >کذبـت قبلهـم قـوم نـوح والأحـزاب مـن بعدهـم وهمـت کل أمـة برسـولهم ليأخـذوه وجادلـوا بالباطـل ليدحضـوا َ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ بــه الحــق فأخذتهــم فکيــف کان عقاب ويجــادل الذيــن کفــروا بالباطــل ليدحضــوا بــه ْ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ الحــق واتخــذوا آياتــي ومــا أنــذروا هزوا ْ ِ ِ حــق بــه گفت و گــو مي پردازنــد و هيــچ هــدف انســاني ، عادلانــه و حــق خواهانــه اي را دنبــال سال بيست و سوم 152 تجلي قرآن در کلام امام جواد(ع) نميکننـد.
(ع) معصوميــن و پيامبــران الهــي بالاتريــن مرتبــه ســعه صــدر و ادب و احتــرام را در مواجهــه بــا مخالفــان فکــري از خــود نشــان داده انــد، رســول خــدا)ص ( در فضــاي شــرک آلــود جاهليــت شيؤە مناظرات امام جواد(ع) شمارٔە ٩١ 155 عــرب ، توانســت انســان هاي بي شــماري را جــذب تعاليــم اســلام کنــد، ايــن همــه بــر اثــر برخوردهـاي شايسـته اي بـود کـه آن حضـرت )ص ( بـه ويـژه در گفـت و گوهـاي اعتقـادي از خـود نشـان مـي داد.
مناظرات امام جواد (ع) از مهم تريـن مـواردي کـه نشـان دهنـدٔە تعهـد جـواد الأئمـه (ع)در پاسـداري از سـنت رسـول خـدا)ص ( اسـت ؛ مناظره هـا و احتجاجاتـي اسـت کـه بـا بـزرگان أهـل سـنت روي داده و يکـي از محورهــاي ايــن مناظره هــا تکيــه اي اســت کــه در مقــام احتجــاج بــه قــرآن کريــم و ســنت رسـول الله )ص ( و سـيرٔە امامـان پيـش از خـود شـده اسـت .