چکیده:
بخشی از تدابیر اقلیمی برای سازماندهی زندگی و محیط های مسکونی سالم در متون طب دوره اسلامی تحریر شده است. پزشکان قدیم حفظ سلامتی انسان را به عنوان هدف اصلی طب، وابسته به تعامل و سازگاری انسان با محیط اقلیمی، با تکیه بر انطباق ساختاری مزاج انسان با عناصر چهارگانه طبیعت،
دانسته اند. این مقاله سابقه دانش اقلیمی قدما را در زمینه تعامل انسان با محیط طبیعی و مصنوع، با تکیه بر روش تفسیر تاریخی متون طب بررسی می کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که روش زندگی اقلیمی و سازماندهی محیط های مسکونی بر پایه ویژگی های جغرافیایی و تغییرات اقلیمی مکانها،
مهمترین تدابیر پزشکان برای اعتدال مزاج انسان، حفظ سلامتی و اقلیم درمانی بوده است. از این منظر سلامتی انسان وابسته به مشارکت پویا و همسازی انسان با شرایط متغیر اقلیمی از طریق تغییر روش و مکان زندگی )کوچ( و فراهم بودن زمینه های کالبدی این تغییرات در معماری است. بررسی اجمالی و مقایسه تطبیقی تعالیم متون طبی و معماری مسکونی ایران نیز نشان میدهد که عامل هوا (باد) به لحاظ میزان دما، رطوبت و تمیزی آن به عنوان -مهمترین عامل ضروری سلامتی و اقلیم درمانی نقش اصلی را در مکان یابی - و سازماندهی شهرها و فضاهای مسکن داشته است.
خلاصه ماشینی:
یافته های این پژوهش نشان مͬدهد که روش زندگͬ اقلیمͬ و سازماندهͬ محیط های مسͅونͬ بر پایۀ ویژگͬهای جغرافیایی و تغییرات اقلیمͬ مͅان ها، مهم ترین تدابیر پزشͅان برای اعتدال مزاج انسان ، حفظ سلامتͬ و اقلیم درمانͬ بوده است .
بررسͬ اجمالͬ و مقایسۀ تطبیقͬ تعالیم متون طبی و معماری مسͅونͬ ایران نیز نشان مͬدهد که عامل هوا (باد) به لحاظ میزان دما، رطوبت و تمیزی آن -به عنوان مهم ترین عامل ضروری سلامتͬ و اقلیم درمانͬ- نقش اصلͬ را در مͅان یابی و سازماندهͬ شهرها و فضاهای مسͅن داشته است .
ازآنجاکه هدف اصلͬ این علم حفظ سلامتͬ انسان است (جالینوس ، ص ١١؛ ابن رˊبن طبری، ص ۶؛ رازی، ١٩٨٧، ص ۶۴؛ مجوسͬ،ج ١، ص ١٩؛ ابن سینا، ج ١، ص ١٣ و جرجانͬ، ١٣٩٣، ج ١، ص ۶١)؛ پزشͅان افزون بر ساختار جسمͬ و روانͬ انسان به مباحثͬ چون جغرافیای طبیعͬ، اقلیم ، روش زندگͬ سالم و ویژگͬهای محیط های طبیعͬ و مصنوع (مسͅونͬ) جهت دست یابی به این هدف پرداخته اند.
در واقع آداب زندگͬ متناسب با اقلیم و شناخت طبیعت و عناصر تشͅیل دهندٔە انواع زمین ها و نیز ویژگͬهای اقلیمͬ این مناطق و سازماندهͬ محیط های مسͅونͬ بر پایۀ این زمینه ها، بخشͬ از تعالیم اقلیمͬ متون طب دورٔە اسلامͬ در بارٔە زمینه های اصلͬ سلامتͬ پایدار را تشͅیل مͬدهند.
بخش دوم نیز نقش این تعالیم را برای حفظ سلامتͬ و درمان انسان از طریق تدابیر سͅونت اقلیمͬ و سازماندهͬ محیط های مسͅونͬ در متون طبی بررسͬ مͬکند.
این تعالیم نشان مͬدهند که پزشͅان برای حفظ سلامتͬ همزمان بر تعامل روش زندگͬ و محیط های مسͅونͬ با شرایط جغرافیایی و عوامل اقلیمͬ به ویژه هوا تکیه دارند.