چکیده:
غفلت از جوامع محلی در فعالیتهای صنعت گردشگری خلایی اساسی در برنامهریزی مشارکتی بهمنظور دستیابی به توسعة پایدار گردشگری محسوب میشود. الگوی توسعة گردشگری جامعهمحور میکوشد بخشی از این خلا اساسی را پر کند. تحقیق حاضر با محوریت الگوی توسعة گردشگری جامعهمحور بهدنبال تعیین وضعیت مشارکت ساکنان محلی سرعین در زمینة گردشگری پایدار و همچنین معرفی رویکرد مشارکتی بهعنوان راهبردی برای توسعة پایدار گردشگری در منطقة مورد مطالعه بوده است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و برای تبیین و تشریح موضوع مورد نظر از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. در این زمینه، مطالعة پیمایشی با استفاده از نرمافزار Spss و بهرهگیری از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر انجام گرفته است. نتایج تحقیق نشان میدهد سازوکار صنعت گردشگری در سرعین بهگونهای است که بیشتر ساکنان بومی در آن نقشی ندارند و مشارکتی عینی در فعالیتهای گردشگری ندارند. با اینهمه، پتانسیل مشارکتی در آن بهمنظور دستیابی به توسعة پایدار گردشگری بهترتیب اولویت از طریق ملاحظات اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و زیستمحیطی گردشگری قابل حصول است. موارد اخیر بهترتیب با ضرایب بتای 611/ 0، 198/ 0 و 118/ 0 و مجموع همبستگی 683/ 0 و ضریب تعیین 467/ 0 نقش موثری در توسعة پایدار گردشگری سرعین داشتهاند. بدینترتیب، مشارکت اقتصادی در درجة اول و مشارکت زیستمحیطی در درجة دوم از طریق تاثیرگذاری بر مشارکت اجتماعی- فرهنگی ساکنان، زمینة توسعة پایدار گردشگری را در سرعین فراهم میسازند.
خلاصه ماشینی:
گردشگری پایدار به عنوان شکلی از گردشگری جایگزین ، در پی بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی، ارتقای تجربیات گردشگران و حفظ محیط زیست مقصد است (علیقلیزاده فیروزجایی و دیگران ، ١٣٨٨: ٣٥)؛ بنابراین ، به طور تفکیک ناپذیری با مردم و جامعه ارتباط دارد و مشارکت جوامع محلی به منظور تداوم و توسعۀ برنامه ریزی بنیادی برای توسعه و مدیریت صنعت گردشگری امری ضروری است (وودلی، ١٩٩٣: ١٣٧).
این روند زمانی حالت پایدار به خود میگیرد که مشارکت جوامع محلی تحت لوای پایداری ، در فرایند توسعه و برنامه ریزی گردشگری وضعیت مطلوبی داشته باشد؛ بنابراین ، هدف این پژوهش تعیین وضعیت مشارکت جامعۀ محلی سرعین در زمینۀ گردشگری پایدار و همچنین معرفی رویکرد مشارکتی به عنوان راهبردی برای توسعۀ پایدار گردشگری در منطقۀ مورد مطالعه است .
در راستای هدف یادشده ، پرسش اصلی و کلی تحقیق به این شکل مطرح میشود: مشارکت شهروندان سرعین در فعالیت های مربوط به گردشگری پایدار، در چه وضعیتی قرار دارد؟ مروری بر ادبیات تحقیق هرچند مشارکت های مردمی حلقۀ گمشدة توسعۀ صنعت گردشگری و پدیده ای تقریبا جدید در این عرصه محسوب میشود، محققان داخلی پژوهش هایی پراکنده در این زمینه انجام داده اند که برخی از آن ها در جدول ١ بیان میشود.
از این رو، در تحقیق حاضر درگیریهای ذهنی و عاطفی ساکنان محلی سرعین در کنار مشارکت عینی آن ها در زمینۀ فعالیت های صنعت گردشگری در ابعاد مختلف اقتصادی ، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی مشارکت در امر گردشگری پایدار محسوب میشود.
مشارکت اقتصادی نیز در اولویت دوم این تأثیرگذاری است ؛ بنابراین ، مشارکت در فعالیت های اجتماعی- فرهنگی در مقایسه با فعالیت های اقتصادی یا زیست محیطی گردشگری، بیشترین تأثیر را بر دستیابی به توسعۀ پایدار گردشگری در سرعین داشته است .