چکیده:
یکی از مباحث مهم در دوره رضاشاه، توسعه و رونق تجارت خارجی ایران با کشورهای جدیدی بود که تا پیش از جنگجهانیاول، سهمی در تجارت خارجی ایران نداشتند. ژاپن تنها کشور آسیایی بود که با وجود نبود پیشینه قوی از روابط سیاسی و اقتصادی با ایران، توانست به سرعت حجم وسیعی از تجارت خارجی ایران را در دوره پهلوی اول به خود اختصاص دهد. با توجه به اهمیت چنین موضوعی، مقاله حاضر در صدد پاسخ به این پرسش اصلی است که ماهیت شکلگیری و توسعه روابط تجاری ایران و ژاپن چگونه بود؟
پژوهش حاضر موضوع روابط تجاری ایران و ژاپن را در دوره رضاشاه به روش مطالعه کتابخانهای و آرشیوی، با تکیه بر اسناد آرشیوی و نشریات و منابع مکتوب دیگر بررسی میکند.
One of the most important debates during Reza Shah era was the expansion and development of Iran's foreign trade with new countries that hadno contribution in Iran's foreign tradebefore the First World War. Japan was the only Asian country that had not such a strong history of political and economic relation with Iran، but could sharply make certain contributionto Iran's foreign trade.
The present article attempts to investigate trade relation between Iran and Japan in Reza Shah era on the basis of archive documents، press articles، and library sources.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلی مقاله حاضر این است که ماهیت شکلگیری و توسعه روابط تجاری ایران و ژاپن چگونه بود؟ سایر پرسشهای فرعی نیز عبارتاند از: روشها و سیاستهای دولت ژاپن در پیشیرد نفوذ تجاری و اقتصادی در ایران چگونه بود؟ انعکاس داخلی گسترش روابط تجاری ایران و ژاپن به چه شکل بود؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که رشد و توسعه صنعتی ژاپن و نیازهای این کشور به داشتن بازارهای فروش و تامین موادخام اولیه برای صنایع خود، از مهمترین عللی بود که بعد از جنگجهانیاول توجه و گرایش ژاپن را به غرب آسیا و از جمله ایران باعث شد.
تاسیس شرکت تجارتی ایران و ژاپن محدودیتهایی که در دهه 1930م/1310ش، در بازارهای آمریکا و چین و هندوستان برای تجار ژاپنی ایجاد شده بود، از مشکلات مهم در زمینه تجارت خارجی ژاپن به شمار می رفت که به گرایش این کشور به غرب آسیا و کشورهایی همچون ایران و عراق را موجب شد.
در این گزارش همچنین، به مسئله نبود روابط تجارتی مستقیم بین دو کشور و انجام امور تجاری توسط تجار هندوستان و بینالنهرین اشاره شدهاست؛ سپس تاکید شدهاست که این تجار نیز به علت سوءاستفاده از ناآگاهی تجار ایرانی از صنایع ژاپنی و تغییر و تحولات بازار و سایر عوامل تجاری، بازار ایران را با اجناس مختلف پست و ارزان مصنوع ژاپن مملو کرده و با ایجاد نارضایتی در میان مردم و تجار نسبت به اجناس ژاپنی، نوعی فضای رعب و وحشت و مخالف با تجارت ژاپن را موجب شدهاند (سازمان اسناد ملی ایران، سند شماره 5509 -240).