چکیده:
در این پژوهش دادههای سه ساعتهی تندی و جهت باد در ایستگاه زابل در فاصلهی سالهای 1344 تا 1388 به روش واکاوی فراوانی و واکاوی مولفهی اصلی بررسی شد. این بررسی نشان داد که باد صدوبیست روزه در واقع به مدت 136 روز از 27 اردیبهشت تا 7 مهر از شمالشمالغرب در وزش است. در سالهای اخیر به ویژه پس از سال 1377 بر تندی این باد افزوده شده است. به نظر میرسد این افزایش با پدیدهی گرمایش جهانی در پیوند باشد. کمفشار پاکستان، پرفشار شمالشرق ایران و پیکربندی ناهمواری در پیدایش این باد نقش دارند. اگر جریان طبیعی آب در هیرمند برقرار نباشد باد سیستان درهی هیرمند را تا سرشاخهها زیر شن و ماسه دفن خواهد کرد. این بررسی نشان داد که با توجه به افزایش تندی باد در سیستان و موقعیت شنزارهای مارگو و ریگستان سهم آب ایران از هیرمند تنها یک قرارداد حقوقی میان ایران و افغانستان نیست بلکه موضوعی زیستمحیطی است که دیر یا زود گریبان افغانستان را نیز خواهد گرفت.
خلاصه ماشینی:
"سرچشمهی این باد تفاوت فشار میان شمالشرق ایران با جنوب پاکستان است اما پیکربندی ناهمواری نیز بر تندی و جهت باد اثر دارد.
بررسی پیوند میان فشار تراز دریا با تندی باد در زابل نشانگر آن است که افت فشار بر روی جنوب پاکستان و آبهای جنوب ایران یعنی نیرومند شدن کمفشار پاکستان و ناوهی خلیج فارس نقش بسیار بزرگتری در بادهای صدوبیست روزه دارد تا افزایش فشار بر روی خزر یا هیمالیا آن چنان که حسینزاده (1376، 118) اشاره کرده است یا حتی افزایش فشار بر روی شمال شرق ایران آن چنان که در این بررسی دیدیم.
/ شکل 11) مدل چندجمله ای پیوند میان تندی باد زابل با نمایهی حسینزاده / شکل 9) میانگین شناور 365 روزهی تندی باد در زابل به نظر میرسد آرایش سامانههای فشار، در کنار پیکربندی ناهمواری در پیدایش و تداوم بادهای صدوبیست روزه نقش داشته باشند.
این بررسی نشان داد که مهمترین الگوی تندی باد در زابل تضاد بین توزیع فراوانی تندی باد در چهارماههی گرم سال با دیگر اوقات سال است (شکل 3).
اما این الگو چیست؟ / شکل 3) نمرات مؤلفهی اول توزیع فراوانی تندی باد در زابل با بررسی بردار ویژهی مولفهی اول روشن میشود که الگوی توزیع فراوانی تندی باد در این چهارماه نمایندهی کاهش بادهای کند به ویژه بادهای سه متربرثانیه و افزایش بادهای ده متربرثانیه و دوازده متربرثانیه است (شکل 4).
گزارشی که لیو و همکاران (2000، 1326) در بارهی علل پیدایش رودباد تراز پایین در لوت دادهاند گرچه مستقیما به بادهای صدوبیست روزه مربوط نیست اما به دلیل همانندی شرایط جوی و پیکربندی ناهمواری میتواند در تبیین علل پیدایش این باد سودمند باشد."