چکیده:
احکام شرعی به مجموعه قوانینی اطلاق میشود که خداوند متعال برای رسیدن انسان به سعادت وضع نموده است. احکام حکومتی در اسلام، به آن بخش از احکام اطلاق میشود که شمای اجرایی و جزئی داشته و از سوی حاکم اسلامی با تبعیت از شریعت و در راستای احکام کلی دین، برای اداره جامعه اسلامی و بر اساس مصالح امت جعل میگردد تا به سبب آن مقدمات سعادت انسان فراهم شود. اعتقاد به وجود چنین اختیاری برای فقیه عادل پس از پیروزی انقلاب اسلامی و توسط امام خمینی(ره) برجستگی خاصی پیدا نمود. این مسئله، ریشه در اندیشههای بنیادین ایشان از جمله نگاه ویژه به سیاست و گستره آن در دامنه احکام اسلامی، نگاه خاص به حکومت و لزوم و اهمیت آن در نظام فکری اسلام و نیز نگاه وی به مدل حکومت در عصر غیبت دارد.
خلاصه ماشینی:
"اصل سوم: امر سیاست و حکومت و قضا از اهم اموری است که انسان شبانه روز به آن محتاج است؛ در نتیجه دینی که برای کوچکترین مسائل زندگی انسان برنامه دارد، چگونه ممکن است نسبت به مهمترین مسائل بشر، یعنی سیاست و قضاوت در عصر غیبت امام(ع) اهمال نموده و سکوت کرده باشد؟ پس چون امکان ندارد که شارع در این خصوص اهمال کرده باشد، به حکم عقل باید پذیرفت که منصب قضا و حکومت در بین مردم جعل شده و قدر متیقن آن در عصر غیبت، فقیه عادل و عالم به قضا و سیاست است (همان: 102)، بهویژه اینکه در روایات وارده 1 برای علما و فقها، اوصافی بیان شده که شایستگی آنان را برای انجام چنین تکلیفی نمایان میکند (همان: 103).
این مصادیق که در نگاه امام(ره) ناظر به نیازمندیهای اجتماع در عصر غیبت است، بازتعریف همان اختیارات مطلقه معصوم برای فقیه حاکم است؛ از این رو امام(ره) اختیارات ولی فقیه را فراتر از چارچوب احکام فرعی الهی برشمرده و حکم زمامدار اسلامی را مقدم بر جمیع آن احکام دانستهاند (شیخ الاسلامی، 1378، شماره12: 42) و مبتنی بر همین باور، ایشان دایره علم و اجتهاد حاکم اسلامی را بسی فراتر از مسائل فرعی و فردی دانسته و معتقد است، کسی که نتواند مصلحت جامعه را تشخیص دهد و در زمینه اجتماعی و سیاسی فاقد بینش صحیح و قدرت تصمیمگیری باشد و به عبارت روشنتر، در زمینه مسائل اجتماعی و حکومتی مجتهد نباشد، نمیتواند زمام جامعه را به دست گیرد (امام خمینی، 1378، ج21: 178).
5. اعتقاد امام خمینی(ره) به معنای وسیع از سیاست و گستره آن در همه احکام الهی و باور وی به ضرورت وجود حکومت برای اجرای سیاست اسلامی و نیز نگاه ویژه ایشان به جایگاه فقاهت به عنوان رکن اصلی حاکمیت در عصر غیبت و مدل حکومت ولایت فقیه را میتوان بهعنوان مهمترین بنیانهای شکلگیری احکام حکومتی در اندیشه آن رهبر الهی ذکر نمود."