چکیده:
زمینه و هدف : زنان در حکومت حضرت علی علیه السلام حسب توانمندی و استعداد، در عرصه های مختلف نظامی ، آموزش مکفی دیده و در زمینه های مختلف نظامی حتی به صورت یگان های ویژه در شرایط خاص ، به نقش آفرینی موثر می پرداختند که مصادیق این فعالیت ها در تاریخ ثبت شده است . این مقاله با هدف شناسایی و تحلیل کیفیت فعالیت های نظامی بانوان در عصر حکومت علوی با رویکرد استخراج سازوکارهای یگان ویژه بانوان انجام شد. روش : برای دستیابی به هدف ، از روش تحلیل متن استقرایی - قیاسی استفاده شد. بدین منظور، مستندات مکتوب تاریخی اعم از شیعه و سنی و همچنین ، کتب اعلام مرتبط با موضوع پژوهش ، در سه مرحلة توصیف ، تحلیل و مقوله بندی (از طریق کدگذاری باز)، عمدتا به صورت استقرایی تحلیل محتوا شده و مولفه های کلی حضور نظامی زنان در حکومت علوی استخراج شد. جامعة آماری پژوهش عبارت بودند از منابع تاریخی و روایی مکتوب و همچنین ، کتب تراجم و اعلام با محوریت زنان و برای نمونة پژوهش به روش هدفمند، مصادیقی از مجاهدت های زنان فعال در عرصه های مختلف نظامی انتخاب شد. یافته ها: بررسی ها نشان داد که روح حقیقی تعالیم اسلامی که به واسطة فضای باز تربیتی حکومت علوی ، در وجود زنان رسوخ کرده بود، باعث می شد تا ایشان با اعتقادی راسخ و شجاعتی مثال زدنی تحت اشراف معصوم ، در میادین نظامی حضور یافته و از حریم اسلام و تشیع به طرق مختلف اطلاعاتی ، تبلیغاتی و فیزیکی دفاع کنند. نتیجه گیری : نظام حکومتی علوی فارغ از جنسیت ، مبتنی بر رشد و شکوفایی استعدادهای انسانی بوده و مکتبی مجاهدپرور در تمامی زمینه هاست . در عرصة نظامی ، زنان ولایت مدار با تمامی قوا، در دو زمینة فعالیت های اطلاعاتی و عرصة تبلیغاتی فرهنگی ؛ آن چنان موثر عمل کردند که حتی جبهة دشمن نیز به شدت تحت تاثیر مجاهدت های ایشان واقع شد. در خصوص یگان ویژة بانوان ، تنها یک گزارش تاریخی وجود داشت که در شرایط بسیار خاص و با سازوکارهای ویژه واقع شده بود.
خلاصه ماشینی:
"به شهادت تاریخ ، در دوران حکومت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام به دلیل برقراری عدالت جنسیتی و فضای باز علمی فرهنگی ، زنان از رشد و بالندگی بالایی در زمینه های مختلف اجتماعی و از جمله عرصة نظامی برخوردار بودند؛ به طوری که بیشترین مصادیق فعالیت های نظامی زنان در تاریخ اسلام مربوط به این دو دوره است (ابن سعد، ١٩٦٨ م ، ج ٨، ص ٤٤٥؛ عسقلانی ، ١٤١٥ ق ، ج ٤، ص ٤٧١ و کلینی ، ١٣٥٠ ش ، ج ٥، ص ٤٥).
به راستی ، اگر زنان در اندیشة علوی موجوداتی ناتوان و دارای نقصان عقلی بودند، آیا شایسته بود که حضرت در مقام عمل چنین زمینة مساعدی برای رشد و تعالی ایشان فراهم کرده و در برخی عرصه ها به زنان مسئولیت تام بدهد؟ آیا زنان و مردان آن عصر، از کلمات حضرت بر فرض صدور، معنای تحقیر و مذمت زن استنباط کردند؟ اگر اینگونه بود، پس چرا در حمایت از حضرت علی علیه السلام و مکتب تشیع ، چنین عاشقانه به بذل مال و جان پرداخته و حتی پس از شهادت ایشان ، با تکرار فضایل آن بزرگوار، دوست و دشمن را تحت تأثیر قرار داده اند؟ بنابراین ، لازم است تا با بررسی و واکاوی سیرة سراسر نور علوی ، اولا به استخراج مدل ها و الگوهای موردنیاز جامعة اسلامی در خصوص مشارکت نظامی زنان پرداخته و ثانیا با تبیین این سیره و معرفی زنان مجاهد تربیت یافته در این مکتب ، اندکی در رفع شبهات وارد بر ساحت اهل بیت عصمت علیهم السلام تلاش شود."