چکیده:
یکی از مباحث مهم و اساسی در «توحید و خداشناسی» مبحث صفات خداوند است . وجود آیات فراوان مربوط به صفات الهی و کیفیت طرح آنها از سوی قرآن ، امری است که از دیرباز ذهن متکلمان و مفسران این کتاب آسمانی را به خود مشغول ساخته است . به ویژه آیاتی که به ظاهر برای خداوند، صفات و خصوصیاتی، همانند صفات مخلوقات و ممکنات نسبت میدهد که بیانگر داشتن دست ، وجه ، ید، عین و ساق خداوند است . مفسران عمدتا این قبیل آیات را در گروه متشابهات به حساب آورده و تحت عنوان صفات خبری یا آیات تشبیهی، مورد بحث و بررسی قرار داده اند و هر کدام با معیارها و ملاک های خود به سراغ این آیات رفته و به تفسیر آن پرداخته اند. در این میان میان مفسران شیعه و اهل سنت به دلیل گستره فکری و اندیشه های کلامی و داشتن اصول و پایه های عقیدتی، در طول تاریخ اسلام هر کدام روش خاصی را در تفسیر آیات متشابه صفات الهی دنبال کرده اند. هر چند که در موارد متعددی تفسیر مشترکی ارائه داده اند. در این پژوهش متون مختلف تفسیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده است که مفسرانی که در تفسیرشان ، این گونه آیات را در کنار آیات محکم قرار داده و با دلایل عقلی و نقلی و تاویل آنها، خداوند را از هر گونه نقص و عیب و تشبیه و تجسم منزه دانسته اند نسبت به مفسران دیگر در این باره جامع و دقیق سخن گفته اند.
خلاصه ماشینی:
"علاءالدین بغدادی اشعری مسلک نیز در تفسیر «ید» این دیدگاه را به جمهور علمای اهل سنت و سلف و بعضی از متکلمین نسبت داده ، اضافه میکند: «یدالله » صفتی از صفات ذات خداوند است ، مانند سمع و بصر و وجه که بر ما واجب است به آنها ایمان آورده ، تسلیم شویم و آنچه که در قرآن و سنت در این باره وارد شده ، بدون کیفیت و تشبیه و تعطیل از کنار آنها گذر کنیم ».
ر. ک: طوسی، محمد بن حسن ، التبیان فی تفسیر القرآن ، ج ٨، ص ١٨٤؛ طبرسی، ابو علی الفضل بن الحسن ، مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، ج ١٨، ص ٢٤٦؛ هویدی بغدادی، التفسیر المعین للواعظین و ١١ المتعظین ، ص ٣٩٦؛ طبرسی، ابو علی الفضل بن الحسن ، تفسیر جوامع الجامع ، ج ٣، ص ٢٣٥؛ فضل حسنا الله ، سید محمد حسین ، تفسیر من وحی القرآن ، ج ١٧، ص ٣٥٧؛ شبر، سید عبدالله ، تفسیر القرآن الکریم ، ج ٥، ص ٤٥؛ کاشانی، ملا فتح الله ، زبدةالتفاسیر، ج ٥، ص ٢٠١، زمخشری، محمـود بن عـمر، الکـشاف عـن حقـائق غوامـض التنـزیل ، ج ٣، ص ٤٣٧؛ جصاص ، احـمد بن عـلی، احکـام القـرآن ، ج ٣، ص ٣٦٢؛ قاضی القضاه ، عماد الدین ابی الحسن ، تنزیه القرآن عن المطاعن ، ص ٣١٢؛ حقی بروسوی، اسماعیل ، تفسیر روح البیان ، ج ٦، ص ٤٤٤؛ طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن ، ج ٢٠، ص ٨٢؛ آلوسی، سید مـحمود، روح المـعانی فی تفـسیر القـرآن العـظیم ، ج ١٠، ص ٣٣٥؛ ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب ، المحررالوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ج ٤، ص ٣٠٤؛ فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر)، ج ١، ص ١١٢؛ و ..."