چکیده:
رسم الخط مصحف همان خط ویژه نگارش واژگان قرآن کریم است که به اعتقاد اکثر اندیشمندان حوزه قرآن ، اصالتی به قدمت نگارش اولیه قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله دارد که در نگارش های بعدی قرآن - در زمان خلیفه اول و سوم و ...- مورد استفاده قرار گرفت . درباره ماهیت این رسم الخط و تفاوت های خطی واژگان همسان در آن ، سه نظریه توقیفی بودن (تفاوت های خطی حکیمانه و به دستور خداوند است )؛ اجتهادی بودن (تفاوت های خطی، غلط های املایی ناشی از کم توجهی یا بی سوادی کاتبان وحی است ) و در آخر، خط قرآن حاوی سنت های املایی (تفاوت های خطی امری مرسوم در میان خطوط مختلف دیگر بوده که کاتبان وحی این مسئله را از خطوط دیگر وام گرفته و وارد رسم المصحف کردند) است که علاوه بر سه نظر مذکور، چهارمین نظر را میتوان تاثیر اختلاف قرائات در شکل گیری رسم الخط مصحف و خاصه ، تفاوت های موجود در آن دانست . این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و ابزار کتابخانه ای، تعدادی از واژگان همسان با رسم الخط متفاوت را استخراج کرد و نحوه قرائت قاریان ده گانه را بررسی نموده است و در نهایت به این نتیجه دست یافته است که در شکل گیری رسم الخط مصحف و تفاوت های موجود در آن ، اختلاف قرائات موثر نبوده ، بلکه ، رسم الخط مصحف در شکل گیری قرائات ضعیف و واحد –قرائات غیر از عاصم - تاثیر به سزایی داشته است .
خلاصه ماشینی:
"٣. تأثیر اختلاف قرائات در رسم الخط مصحف با توجه به توضیحات بیان شده در بخش «تفاوت های رسم المصحف با رسم الخط عربی»، این اختلافات موجود در رسم الخط مصحف با خط عربی را از منظر علم قرائات بررسی مینماییم : الف ) حذف و اثبات الف واژگان «أیه و أیها»: این آیه در بیش از صد آیه از قرآن آورده شده که در تمام مواضع ، با الف بعد از هاء نگاشته شده و تنها در سه آیه بدون الف بعد از هاء نگارش شده است : - ﴿سنفرغ لکم أیه الثقلان ﴾ (رحمن :٣١)؛ ترجمه : (ای دو گرانمایگان (انسان ها و جنیان ) بزودی به (حساب ) شما میپردازیم ).
ابن خلدون ، المقدمه ، ٨٤٣؛ باقلانی، ابوبکر، الانتصار للقرآن ، ٥٤٧ -٥٤٨؛ دانی، ١٠؛ سیوطی، جلال الدین ، تحقیق سعید المندوب ، الاتقان فی علوم القرآن ، ج ٤، ص ١٦٨؛ کردی، محمد طاهر، تاریخ القرآن و غرائب رسمه و حکمه ، ١٦٢؛ کبری زاده ، طاش ، مفتاح السعاده و مصباح السیاده ، ج ٢، ٩١ ص ٣٧٢؛ جوان آراسته ، حسین ، درسنامه علوم قرآنی، ج ١، ص ١٧٧؛ خمینی، مصطفی، تفسیر حسنا القرآن الکریم ، ج ٥، ص ٤٥٣؛ معرفت ، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن ، ج ١، صص ٣٦٩- ٣٧٣؛ مراکشی، ابوالعباس ، عنوان الدلیل ، ص ٨٤؛ شملول ، محمد، اعجاز رسم القرآن و تلاوته ، صص ١٨٦-١٨٧؛ قلینی، سامح ، الجلال و الجمال ، ص ٤٩٢؛ زرقانی، عبدالعظیم ، مناهل ، ج ١، ص ٣١١؛ صبحی صالح ، مباحث فی علوم القرآن ، ٢٧٧ و ٢٧٨ و..."