چکیده:
مستندات و منابع تاریخ پزشکی دوره قاجار نشان میدهند که پزشکی و طبابت در ایران دوره قاجار به ویژه نیمه اول آن، در مقایسه با سدههای پیش از آن، پیشرفتی حاصل نکرد. در این دوره، همه بیماریها و دواها را بر دو قسم حارّ و بارد (سرد و گرم) تقسیم میکردند و بر این اساس، بیماران را مداوا میکردند. در نتیجه برای کسانی که خواهان تحصیل در علم پزشکی مدرن بودند، خارجشدن از ایران و تحصیل در فرنگ، امری ضروری بود. سعیدخان کردستانی از جمله این افراد است که در مدت نه سال، به واسطه ارتباط با میسیونرهای مسیحی با طبابت و علم پزشکی روز، آشنایی مقدماتی پیدا کرد، پس از آن در سه دوره زمانی متفاوت، برای تحصیل و تکمیل دانش پزشکی خود به انگلیس سفر کرد و زیر نظر پزشکان انگلیسی، دورههای تخصصی کالبدشکافی، فیزیولوژی، نوعشناسی، میکروبشناسی، تروپیکال، داروسازی و چشمپزشکی را گذراند و نام خود را به عنوان یکی از پزشکان متخصص و بااخلاق در تاریخ پزشکی ایران ثبت کرد. در این مقالم برآنیم تا با روش توصیفی و با تکیه بر منابع کتابخانهایی و دستنویسهای سعیدخان، به بررسی زندگی پزشکی سعیدخان، دورههای تخصصی پزشکی و خدمات و آثار و نظرات وی در این زمینه بپردازیم.
خلاصه ماشینی:
"سعیدخان کردستانی از جمله این افراد است که در مدت نه سال ، به واسطه ارتباط با میسیونرهای مسیحی با طبابت و علم پزشکی روز، آشنایی مقدماتی پیدا کرد، پس از آن در سه دوره زمانی متفاوت ، برای تحصیل و تکمیل دانش پزشکی خود به انگلیس سفر کرد و زیر نظر پزشکان انگلیسی ، دوره های تخصصی کالبدشکافی، فیزیولوژی، نوع شناسی، میکروب شناسی، تروپیکال ، داروسازی و چشم پزشکی را گذراند و نام خود را به عنوان یکی از پزشکان متخصص و بااخلاق در تاریخ پزشکی ایران ثبت کرد.
) در سال ١٢٧٢ دکتر هالمز٣ به عنوان جانشین دکتر الکساندر وارد همدان شد، سعیدخان که تا این زمان با کمال صداقت در مقام دستیار پزشک و مسؤول ، انجام وظیفه کرده بود از خدمت در میسیون استعفا داد و تصمیم گرفت برای گذراندن دوره های تخصصی پزشکی به خارج سفر کند.
دیگر نقش سعیدخان در زمینه انتقال دانش طب جدید بود که در اروپا فرا گرفته بود، هرچند در این زمینه حداقل تا زمانی که اسناد خانوادگی، دست نوشته های سعیدخان و به ویژه اسناد مربوط به مطب خانه وی در تهران برای تحلیل و بررسی در اختیار محققان و پژوهشگران قرار نگیرد، نمیتوان اظهار نظر قطعی کرد٢٠، با این وجود، معالجه بسیار از بزرگان و فراخواندن مداوم سعیدخان به دربار برای معاینه و معالجه بزرگان و مسؤولان بلندپایه کشور، پیشنهاد برعهده گرفتن پزشکی دربار، عمل های جراحی موفقیت آمیز سعیدخان و نجات جان بسیاری از افراد که دیگر امیدی به زنده ماندن آن ها وجود نداشت ."