چکیده:
در این مطالعه الگوی بهرهبرداری از مخزن سد درودزن بههمراه تعیین الگوی کشت بهینه، با تاکید بر بهرهوری آب در بخش کشاورزی برای یک دوره سه ساله از 90-1389 تا 92-1391 تدوین شد. به این منظور، از یک مدل هیدرو-اقتصادی چندهدفه با بازههای زمانی 10 روزه استفاده شد. توابع هدف مدل شامل حداکثرسازی بهرهوری آب آبیاری و حداکثر سازی بازده برنامهای تولیدات کشاورزی محدوده مورد مطالعه میباشند. همچنین بهمنظور حل مدل چندهدفه از روش قاموسی و نرمافزار GAMS استفاده شد. در ادامه، سناریوهای متفاوتی شامل اعمال کم آبیاری در دورههای مختلف رشد گیاه، استفاده از سیستم های نوین آبیاری، سیاست کاهش مصرف آبهای زیرزمینی تا حد مجاز تعیین شده، ذخیره آب شرب، استفاده از رقمهای جدید و اصلاح شده، رهاسازی و عدم رهاسازی حقابه زیست محیطی در مدل اعمال شدند. نتایج مدل بهینه نشان داد که در صورت اعمال کلیه سناریوهای فوق، بهرهوری آب 62 درصد افزایش و بهطور متوسط 15 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی کاهش مییابد. در مقابل، الگوی پیشنهادی بازده برنامهای منطقه را تنها 2/ 0 درصد افزایش میدهد. الگوی کشت بهینه، کاشت دو محصول گندم رقم سیروان با 40 درصد کم آبیاری در مرحله رسیدن (50994 هکتار) و ذرت سینگل کراس 703 بدون اعمال کم آبیاری (9476 هکتار) را از میان محصولات با رقمهای مختلف پیشنهاد مینماید. در پایان نیز منحنی فرمان مخزن سد درودزن تحت سناریوهای فوق ارائه شد. مدیریت و نظارت بر چاههای کشاورزی و جلوگیری ازبهرهبرداری و انسداد چاههای غیر مجاز و کنترل آنها از جمله اقدامات پیشنهادی است.
In this paper، optimal operation of Doroodzan reservoir with optimal cropping pattern with emphasis on agricultural water productivity over three years was investigated. Therefore، an economic-hydrologic multi-objective optimization model was applied for 10 days. The Objectives were to maximize the agricultural water productivity and gross margin of domestic agricultural products. The lexicographic method was used for solving multi-objective model with GAMS software. Different policies such as agricultural water deficit، optimal ground water pumping، improved seed usage، environment water right were examined. Results showed by using all policies، water productivity was increased of 62% and agricultural water productivity was decreased 15% in average. But، gross margin of agricultural production increased about 0.2%. The optimal crop pattern contains 50994 hectares wheat with 40% deficit in ripping period and 9476 hectares corn without water deficit. Finally، rule curve of Doroodzan reservoir was estimated. Therefore، the water resource management decision makers can use optimal operation model and rule curve as the main guide to manage the release of Doroodzan reservoir. Also، monitoring of agricultural wells pumping and preventing exploit and obstruction of unauthorized wells was suggested.
خلاصه ماشینی:
"ترکیب کشت محصولات زراعی آبی تحت شرایط مختلف آب و هوایی سال زراعی نرمال (٨٧-٨٦) الگوی کشت فعلی محصول سطح (هکتار) درصد سطح (هکتار) درصد گندم 75 38764 70 40019 جو 11 5488 10 5621 زراعت گوجه فرنگی 3 1586 4 2038 آبی چغندر قند ١٧ صفر ٥٣ صفر یونجه ٥٧٤ صفر ٥٦٠ ١ سایر 2 748 1 827 ادامه جدول ٢ برنج 2 1084 4 2265 کشت ذرت 6 2997 10 5482 مجدد سایر ٦٥٩ ١ ١٤٠ صفر مجموع 100 51420 100 57502 حجم آب ورودی به مخزن 640 196 حجم آب رها شده از مخزن جهت مصارف 587 64 بازده برنامکشاایور(مزیلییارد ریال) 2561 2126 متوسط بهره وری آب 3/08 3/9 مأخذ: مراکز خدماتی محدوده مورد مطالعه در ادامه مدل بهره برداری بهینه از سد درودزن از طریق برنامه ریزی غیر خطی برای یک دوره سه ساله از سال زراعی ٩١-١٣٨٩ تا ٩٢-١٣٩١ به صورت فواصل زمانی ١٠ روزه و با فرض آبیاری غرقابی (شرایط موجود منطقه ) طراحی شد.
الگوی پیشنهادی با اعمال کم آبیاری و نصب سیستم آبیاری بارانی (ذخیره سه سال آب شرب، برداشت از منابع آب زیرزمینی در حد مجاز و رها سازی حقابه دریاچه بختگان) کم آبیاری الگوی کشت بهینه سال نرمال درصد متغیر رقم متوسط 1391-92 1390-91 1389-90 (٨٧-١٣٨٦) تغییر سطح گندم سیروان٣٦ ٤٠ درصددر ٢٩٩٠٠ ٦٤٣٥٩ ٥٨٧٢٣ ٥٠٩٩٤ ٤٠٠١٩ ٢٧+ زیر مرحله رسیدن ذرت ذرت صفر ٥٨٢٩ ١٥٧٩١ ٦٨٠٩ ٩٤٧٦ ٥٤٨٢ ٧٣+ کشت سایر - - - - - 12001 - - (هکتار) مجموع (هکتار) +5 57502 60470 65532 80150 35729 بازده برنامه ای کشاورزی (میلیارد ریال) ١٢١٢ ٣٤٢٠ ٣٠٦٤ ٢٥٦٦ ٢٥٦١ ٠/٢+ آب مصرفی بخش کشاورزی (میلیون متر مکعب ) ٣٢٧ ٦٨٧ ٤٨٦ ٥٠٠ ٥٨٧ ١٥- متوسط بهره وری آب کشاورزی +62 3/08 5 6/3 5 3/7 مأخذ: یافته های تحقیق همانطور که از جدول ٦ مشخص است ، مدل پیشنهادی به طور متوسط در مقایسه با شرایط نرمال ١٥ درصد آب جهت مصارف کشاورزی کمتر مصرف کرده است ."