چکیده:
فن مقامه نویسی اصالتی عربی دارد؛ اما بر اثر نفوذ این زبان در زبان فارسی، با سپری شدن حدود یک قرن و نیم از پیدایش مقامات بدیع الزمان همدانی و گذشت نیم قرن از نگارش مقامات ابوالقاسم حریری، قاضی حمیدالدین بلخی، نویسنده دانشمند ایرانی، هم به پیروی از مقامات عربی بخصوص مقامات حریری اثر خود را نگاشت. این نخستین و تنها کتابی که در این فن به فارسی نوشته شده است و یکی از نمونه های برجسته نثر فنی است که نوشته های مسجع و متکلف قرون بعد را تحت تاثیر قرار داده؛ اما آنگونه که باید، جایگاهی درخور قدر خویش نیافته است. شاید بی اقبالی به مقامه نویسی از سوی ایرانیان، بدین دلیل بوده که مقامه نویسی خاستگاهی عربی دارد و کم شمارتر بودن واژگان سره فارسی نسبت به لغات عربی، محدودیتهایی ویژه را برای پردازندگان به این نوع ادبی فراهم می آورده است. مقاله حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی تلاش کرده است به وجوه تشابهات لفظی و معنایی مقامات حمیدی با مقامات حریری بپردازد. از نتایج این جستار، میزان تاثر و تقلید قاضی حمیدالدین از مقامه نویسی زبان عربی - از حیث لفظی و معنایی- همچنین مهارت او در این فن و پیشگامی او در نگارش نثر مسجع فارسی آشکار می شود.
خلاصه ماشینی:
تأثرات لفظی و محتوایی مقامات حمیدی از مقامات حریری - تاریخ دریافت مقاله: 30/09/1390 تاریخ پذیرش نهائی: 25/09/1391"/> مهدی فیاض استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) چکیده فن مقامه نویسی اصالتی عربی دارد؛ اما بر اثر نفوذ این زبان در زبان فارسی، با سپری شدن حدود یک قرن و نیم از پیدایش مقامات بدیع الزمان همدانی و گذشت نیم قرن از نگارش مقامات ابوالقاسم حریری، قاضی حمیدالدین بلخی، نویسنده دانشمند ایرانی، هم به پیروی از مقامات عربی بخصوص مقامات حریری اثر خود را نگاشت.
2. پیشینة پژوهش علاوه بر تلاشهایی که در باب شناساندن این نوع ادبی حوزة نثر نویسی در کتابهایی چون «فن نثر» نوشتة حسین خطیبی، و «سبک شناسی» ملک الشعرای بهار، «سبک شناسی نثر» و «انواع ادبی» از سیروس شمیسا میتوان سراغ گرفت، تاکنون مقالاتی چند در این موضوع در ایران نوشته شده است؛ مانند مقالات «تفاوت سبک شخصی مقامات حمیدی و حریری (با بررسی مقامه شتویه)» نوشتة غلامرضا ستوده و محمدباقر شهرامی (1388)؛ «مقایسة ادبی مقامات هم نام بدیع الزمان همدانی و حریری» از جلال مرامی و رسول عبادی(1385)؛ «بررسی تطبیقی سبک ادبی در مقامات حمیدی و حریری» نوشتة حسن دادخواه تهران و لیلا جمشیدی و مقالاتی که بررسی یکی از عناصر داستانی را در مقامات حریری و حمیدی بررسی کردهاند؛ مانند «عنصر «شخصیت» در مقامات حریری و حمیدی» (1386) یا «پیرنگ در مقامات حریری و حمیدی»(1385) و...
با آنکه پس از این دو نویسندة بزرگ، عدهای دیگر هم به مقامه نویسی روی آورده بودند (ابراهیمی حریری، 1383: 41-34 و نیز ذکاوتی قراگزلو، 1364: 53) هیچ شکی نیست که تنها کتاب مقامة موجود به زبان فارسی – مقامات حمیدی- از حیث لفظ و مضمون، متأثر از همین دو کتاب بوده است.