چکیده:
در این مقاله، فرایند پیشگذاری فعل در جملات پرسشی آری ـ نه در زبان فارسی از منظر برنامة کمینهگرا (چامسکی، 1995؛ a-b2001) مورد بررسی قرار میگیرد. رقیبدوست (1993) به پیروی از کریمی (1989) این ساختارها را حاصل خروج فاعل به جایگاهی بعد از فعل میداند. برخلاف باور رقیبدوست (1993)، ما در این تحقیق با استناد به شواهدی مانند انگیزۀ حرکت عناصر در دستور زبان، ماهیت متفاوت فعل نسبت به عناصر پیشگذاریشده در ساختهای دارای عناصر مبتداشدة متعدد و همچنین عدم امکان حضور جزء فعل سبک افعال مرکب در جایگاه قبل از فاعل نشان میدهیم که جملات پرسشی آری ـ نه دارای فعل در جایگاه آغازین، نه بهواسطة خروج فاعل، بلکه از طریق پیشگذاری فعل شکل میگیرند. درخصوص جایگاه فرود فعل پس از حرکت نیز با استفاده از شواهدی چند، تلقی هستۀ گروه متممنما به عنوان جایگاه فرود فعل (کریمی 1994) را رد کرده و هستة گروه تأکید را جایگاه واقعی فرود این عنصر معرفی میکنیم. در تحلیلی که در اینجا ارائه شده است، مشخصة [- پرسشی] بر روی فعل پیشگذاریشده بهعنوان جستجوگر تحت فرایند مطابقه به وسیلة مشخصة [+ پرسشی] موجود در جایگاه هستة گروه متممنما بهعنوان مقصد، بازبینی و ارزشگذاری شده و از این رهگذر، خوانش پرسشی برای جمله فراهم میگردد.
خلاصه ماشینی:
نخستین دلیل آن است که در حالی که حرکت سازه به ابتدای جمله در زبان های مختلف دارای انگیزه های مشخص از جمله یافتن خوانش مبتدا١ و تأکید٢ است ، در جملاتی مانند مثال های زیر، انگیزۀ واقعی حرکت سازۀ فاعل به انتهای جمله در چارچوب برنامۀ کمینه گرا نامشخص است : (١٠) صحبت کرد با مدیرش ، احمد؟ (١١) خرید خونه رو، بابات ؟ به علاوه ، چنانچه در جمله ای مانند جملۀ (١٠)، قائل به حرکت فاعل به جایگاه بعد از فعل شویم ، باید چنین حرکتی را برای گروه حرف اضافه نیز در نظر گیریم ، و با توجه به این امر که فارسی، زبانی دارای قلب نحوی است که حرکت سازه های مختلف جمله به جایگاه آغازین جمله را مجاز می شمارد (کریمی، ٢٠٠٣، ٢٠٠٥)، یافتن انگیزۀ این جابجایی قدری نامأنوس می نماید.
به عنوان شاهد سوم ، وجود عنصر «آیا» بعد از «که » متمم نمای آشکار یا پنهان میتواند دلیلی باشد مبنی بر این که فعل پیش گذاریشده در جایگاه دیگری به غیر از جایگاه هستۀ گروه متمم نما و نیز مشخص گر این گروه است : (٢٠) پرسید که (آیا) برگشته باباش از مسافرت ، یا نه ؟ (٢١) سوالی که پیش میاد اینه که (آیا) تموم میشه پروژه به موقع ، یا نه ؟ (٢٢) مطمئن نبود که (آیا) میمونن اونا، یا برمیگردن ؟ کهنموییپور (٢٠٠١) استفاده از عنصر «آیا» را، که به طور اختیاری در جملات پرسشی آری ـ نه مورد استفاده قرار میگیرد، عمدتا خاص سبک فارسی رسمی به ویژه نوشتار تلقی میکند.
topic phrase (TopicP) صورت آشکار یا غیرآشکار به عنوان ابزاری برای بیان مفهوم جایگزینی یا تقابل در جملات پرسشی آری ـ نه منفی میتواند دال بر مؤکدبودن فعل پیش گذاریشده در این ساخت ها و نیز انتساب هستۀ فرافکن نقشی گروه تأکید به عنوان جایگاه فرود آن است .
Verb movement, universal grammar and the structure of IP.