چکیده:
همواره طبیعت از مهم ترین ارکان حیات بشری به شمار آمده است. از این رو، احترام به محیط زیست در همه ی ادوار تاریخی مطمح نظر بوده است. ابتدا در حقوق بین الملل معاصر سعی بر حمایت از محیط زیست شده که در قالب حقوق بین الملل محیط زیست تبلور یافت اما عدم کفایت این حمایت و ضرورت حفاظت از محیط زیست برای انسان امروز و نسل های آینده، ایجاد پیوند میان محیط زیست و حقوق بشر مورد توجه قرار گرفت، زیرا حمایت قانونی از حقوق بشر می تواند وسیله ای جهت نیل به صیانت از محیط زیست باشد. از این رو، در چارچوب نسل سوم حقوق بشر حق جدیدی به نام حق بر محیط زیست در اسناد بین المللی حقوق بشری شکل گرفت که در آن محیط زیست به عنوان یک حق انسانی مطرح شده است. از منظر اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل میان انسان و طبیعت رابطه وجود دارد. در تعالیم اسلامی طبیعت در اختیار انسان ها قرار گرفته تا از آن بهره برداری معقول نمایند و از اتلاف و نابودی آن خودداری نمایند. چنین حقی در قرآن کریم شناسایی شده و از جنبه های مختلفی به آن پرداخته شده است و توصیه شده که از طبیعت به عنوان امانتی الهی استفاده نمایند و حق آیندگان رعایت شود.
خلاصه ماشینی:
ابتـدا در حقـوق بین الملل معاصر سعی بر حمایت از محیط زیست شده کـه در قالـب حقـوق بـین الملـل محیط زیست تبلور یافت اما عدم کفایت این حمایت و ضرورت حفاظت از محیط زیست برای انسان امروز و نسل های آینده ، ایجاد پیونـد میـان محـیط زیسـت و حقـوق بشـر مورد توجه قرار گرفت ، زیرا حمایت قانونی از حقوق بشر میتواند وسیله ای جهت نیل به صیانت از محیط زیست باشد.
از این رو، در چارچوب نسل سـوم حقـوق بشـر حـق جدیدی به نام حق بر محیط زیست در اسناد بین المللی حقوق بشری شکل گرفت که در آن محیط زیست به عنوان یک حق انسانی مطرح شده است .
رشد واقعی حقوق بین الملل محیط زیسـت از دهـه ی / ١٩٦٠میلادی آغاز گردیده است ، از این زمان بـه بعـد حقـوق محـیط زیسـت بیشـتر جنبـه ی بین المللی پیدا نموده و به عنصری قوی در تحول مفـاهیم بنیـادین حقـوق بـین الملـل تبـدیل شده است به گونه ای که در نهایت در قالب یک حق انسانی به عنـوان حقـوق همبسـتگی و نسل سوم حقوق بشر تبلور یافت (امیرارجمند، ١٣٧٤: ٣٢٧).
حق دادخواهی و اقامه دعوا دادخواهی زیست محیطی یکی از اجزای طبیعی حق بر محیط زیست سـالم اسـت ، حقـی که به همه ی شهروندان اجازه میدهد نسبت به موارد تخریب یا آلودگی محـیط زیسـت کـه موجبات خسارت و ضرر شخصی و فردی مستقیم را فراهم کرده اند، به جهت نفـع عمـومی اقامه دعوا نمایند؛ حضور نهادهای مدنی و تشکل ها در عرصه ی مزبور جلوه ی بارزی از این دادخواهی است (گروه صلح کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی، ١٣٨٩: ٢٩٩).