چکیده:
وجود اندیشه های اخلاقی در شعر فارسی که از فرهنگ و تربیت دینی بهره میگیرد به ادبیّات و شعر فارسی غنای خاصی بخشیده است . محمّدتقی بهار، یکی از شاعران و محققان توانای ایران است که در اشعار خود به مضامین اخلاقی توجّه ویژه ای دارد. او بر زبان و ادبیّات فارسی مسلّط است و با منابع گوناگون حکمت ، فلسفه ، متون دینی و اسلامی و فرهنگ ایرانی آشناست ، از این روی، شعر وی سرشار از مضامین اخلاقی است . بنابراین ، بررسی مضامین اخلاقی در شعر او مهم و ضروری است . هدف این پژوهش بررسی مضامین اخلاقی در اشعار محمّدتقی بهار است . این پژوهش به شیوة اسنادی(کتابخانه ای ) انجام گرفته و مورد مطالعه دیوان اشعار محمّدتقی بهار است . برای انجام این پژوهش ، اشعار بهار، از حیث مضامین اخلاقی به دو دسته فضایل اخلاقی و رذایل اخلاقی تقسیم و بررسی شده است . یافته ها و نتایج این پژوهش نشان میدهد که اگرچه فضایل اخلاقی در اشعار محمّدتقی بهار بیش تر مورد تاکید است ، امّا رذایل اخلاقی و سرزنش و نکوهش آن ها هم ذهن و فکر شاعر را به خود مشغول کرده است و در شعر او نمود مییابد.
خلاصه ماشینی:
"بهار، انسان های متکبر را با فرعون مقایسه میکند : چون بر زمین خرامی، ای مرد خودستای از کبر و از تفرعن ، فرعون اعظمی خاک زمین به جای تو نفرین همی کند تا تو به کبر بر زبر آن همی چمی خود را ز هر چه هست شماری فزون ، ولیک غافل که این چنین که تویی کمتراز کمی(همان :٣٧٢) شاعر از آثار زیانبار غرور که موجب رنج و محنت میشود، میسراید: محنت فرارسد چو ز حد بگذرد غرور سستی فزون شود چو ز حد بگذرد نبی (همان :٤١٤) ٢-٢-٤-طمع حرص و طمع یکی از مذموم ترین رذایل اخلاقی است و در معنای کشش و اشتیاق زیاد نسبت به چیزی است که در نفس انسان ایجاد میشود.
او خاموشی را دلیل جهل و نادانی میداند : خمش منشین و چون مردم سخنگوی سخن گوید جوان گر اهل باشد سخن شایسته میگوی و میندیش سخن شایسته گفتن سهل باشد ز من بشنو به خاموشی مکن خوی که خاموشی دلیل جهل باشد(همان :١٠٦٧) بهار، آدمی را از انسان های لئیم و پست برحذر میدارد و اسراف کاری را که از رذایل اخلاقی است ، مذمت میکند : از لئامت نظر بباید دوخت ترک اسراف هم بباید کرد (همان :٢٨٩ ) 9 نتیجه گیری محمدتقی بهار در زمرة شاعرانی قرار دارد که با مسائل اخلاقی و انسانی آشنایی دارد."