چکیده:
ﺑﺮرسی ﻫﺎی زﻳﺒﺎییﺷﻨﺎسی ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻮن ادﺑﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل ﻓﻨﻲ و ﻫﻨﺮی ﻣﻲﭘﺮدازد و در ﻛﻨﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺳﺎﺧﺘﺎر، ﻣﺘﻦ ادﺑﻲ را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭼﻬﺎر اﺻﻞ اﺣﺴﺎس، ﺻﻮر ﺧﻴﺎل، اﺳﻠﻮب و ﻣﻌﻨﻮی، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻧﺘﺰاﻋﻲ ﺑﻮدن آن ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎی زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺳﻲ اﺛﺮ، ﻗﺮاﺑﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ادﺑﻴﺎت و ﻓﻬﻢ اﺳﺮار آن دارﻧﺪ؛ زﻳﺮا از دل ادﺑﻴﺎت ﺑﺮﻣﻲآﻳﻨﺪ و ﻗﻮاﻋﺪ و اﺻﻮل ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﻛﻪ ﺳﻌﻲ در ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ادﺑﻲ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﺬﻛﻮر دارد، ﺑﻪ ﻣﻮاردی ﻫﻤﭽﻮن اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻣﺎم ﻋﻠﻲ )ع(، ﺷﻴﻮه ﺑﻴﺎن ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ، ﻋﺎﻃﻔﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ و ﺗﻨﻮع آن، ﺗﺼﻮﻳﺮﭘﺮدازی و ﻣﻮاردی از ﻗﺒﻴﻞ اﻟﻔﺎظ، ﻋﺒﺎرات و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ. وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﺑﺎرز ﺧﻄﺒﻪ ﻣﺬﻛﻮر داﺷﺘﻦ ﺑﻴﺎن روان، ﻗﺪرت و ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﻋﺎﻃﻔﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻟﻴﻞ آن ﺑﺮﺧﻮرداری از ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺻﺪق ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﻋﻤﻖ در ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ داﺷﺘﻦ ﺻﻮر ﺧﻴﺎل، اﺳﻠﻮﺑﻲ ﻣﻨﺴﺠﻢ، ﻫﻤﮕﻮﻧﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و رﻳﺘﻢ ﻛﻼم ﺑﺎﻣﻌﻨﺎ و ﻋﺎﻃﻔﻪ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﮔﺰﻳﻨﺶ واژﮔﺎن ﺑﺎ آوا و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻼت، ﻓﺼﺎﺣﺖ واژﮔﺎن، ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻟﻔﺎظ ﺑﺎﻣﻌﻨﺎ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻨﺨﻴﺖ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻋﻨﺼﺮ ادﺑﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻴﻢ.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله ، که سعي در بررسي عناصر ادبي خطبه مذکور دارد، به مواردي همچون انديشه امام علي (ع)، شيوه بيان مضامين ، عاطفه اميرالمؤمنين و تنوع آن، تصويرپردازي و مواردي از قبيل الفاظ، عبارات و موسيقي مي پردازيم .
ويژگي هاي بارز خطبه مذکور داشتن بيان روان، قدرت و پويايي عاطفه است که دليل آن برخورداري از مؤلفه صدق عاطفه و عمق در معناست که به علت داشتن صور خيال، اسلوبي منسجم ، همگوني موسيقي و ريتم کلام بامعنا و عاطفه ، همچنين هماهنگي گزينش واژگان با آوا و ساختار جملات، فصاحت واژگان، تناسب الفاظ بامعنا و هماهنگي و سنخيت هر چهار عنصر ادبي با هم هستيم .
طرح سؤال هاي اصلي تحقيق در اين پژوهش نگارندگان برآنند با روش تحليلي ـ توصيفي به سوألات ذيل پاسخ دهند: الف ) در خطبه مذکور طريقه به اثبات رساندن صحت و درستي در معنا، گستردگي و عمق در معنا چگونه است ؟ ب) چگونه مي توان قدرت و پويايي عاطفه ، ثبات ، استمرار و تنوع آن را به اثبات رساند؟ ج) با چه شيوه اي مي توان نشان داد تصاوير به کار گرفته شده در خطبه مذکور متحرک هستند و بين معنا و تصاوير به کاررفته سنخيت وجود دارد؟ د) چگونه مي توان تناسب و هماهنگي عناصر ادبي را با هم اثبات کرد؟ ١-٣.