چکیده:
واژه «معیشت» سهبار و واژه «ضنک» یکبار در آیات قرآن بهکار رفته است. مفسران درباره معناشناسی ترکیب «معیشت ضنک» در آیه 124 سوره طه اقوال گوناگونی را ذکر کردهاند که میتوان آنها را در دو دسته کلی حیات واپسین و حیات دنیوی تقسیمبندی کرد. به نظر میرسد نمیتوان «معیشت ضنک» را تنها درباره حیات واپسین تفسیر کرد و باید معانی و مصادیق آن را در دنیا و در ادامه آن عالم برزخ جستجو کرد. با استفاده از شواهد و قرائن دانسته میشود که منظور از «معیشت ضنک» در دنیا، نقصان در مواهب و نعمتهای دنیوی نیست، بلکه «معیشت ضنک» عدم آرامش و طمانینه قلبی در زندگی است و این ترکیب به یک حالت روحی و روانی گفته میشود که فرد در آن به نوعی دلواپسی دائمی دچار گردیده است. در اثبات این ادعا از روش قرآن به قرآن بهره برده شده است.
خلاصه ماشینی:
"نکته حائز اهمیت در باب معنای ذکر، با توجه به کلام راغب، این است که ذکر در اصل بهمعنای حالتی نفسانی است که بهوسیله آن، انسان چیزی را که معرفت و شناخت آن را قبلا حاصل کرده است، حفظ میکند و این کلام روشن میکند که ذکر بهحالتی درونی میگویند و نه صرفا بیرونی و زبانی؛ البته راغب در ادامه میگوید که ذکر بر دو نوع قلبی و زبانی است، اما با توجه به ابتدای کلام بهنظر میرسد ذکر زبانی صرف نمیتواند همه معنای ذکر را دربرداشته باشد، چنانکه از آموزههای بزرگان نیز میتوان این مطلب را فهمید، بهعنوان مثال، علامه طباطبایی در تفسیر آیه 29 سوره نجم میگوید: «یاد خدا به نحوی که لایق به ذات متعالیه او باشد؛ یعنی یاد خدا به اسماء و صفات خدا».
ب) همچنین در روایات متعددی، اعراض از یاد حق در آیه مزبور به «ترک حج» برای کسانی که قادرند تفسیر شده و این بهخاطر آن است که مراسم تکاندهنده حج ارتباط و پیوند مجددی برای انسان با خدا میآفریند و همین ارتباط و پیوند، راهگشای زندگی اوست، درحالیکه عکس آن، سبب دلبستگی هرچه بیشتر به مادیات است که سرچشمه معیشت ضنک است (همان: 330) در توضیح این مطلب میتوان گفت: بههمان دلیل که گفته شد، هزینه کردن برای آنها که به ثواب و عقاب الهی ایمان ندارند سخت و دشوار است، طبعا برای این افراد هزینه کردن برای سفر حج و تحمل رنج آن نیز سخت خواهد بود و در نهایت، منجر به ترک حج میشود."