چکیده:
مقاله حاضر به بررسی ارتباط اسماء الهی با محتوای آیات در سوره آلعمران در ذیل آیات مختوم به دو اسم «رحمن و رحیم»، «حی و قیوم»، «عزیز و حکیم»، «غفور و رحیم»، «سمیع و علیم»، «عزیز و ذوانتقام» و «واسع و علیم» پرداخته است. با نظرداشت توقیفی بودن ترتیب و نظم کلمات در قالب آیات قرآن و نیز تنظیم آیات در درون سورهها، ارتباط و همخوانی اسماء الهی با مضامین آیات امری انکارناپذیر است. این ارتباط به چند صورت نمود یافته است که عبارتند از: «ارتباط با خود آیه»، «پیوند با آیه قبل یا آیه بعد»، «ارتباط با دو آیه قبل و بعد» و «ارتباط با محتوای کلی چند آیه». در سه مورد نخست، ممکن است ارتباط با صدر، میانه و ذیل آیات برقرار باشد و در مورد «ارتباط با محتوای کلی چند آیه»، نفی الوهیت از غیر خداوند که مهمترین مسئله دینی است، در سوره آل عمران مطرح شده است و اسماء حیّ، قیوم، عزیز و حکیم با آن پیوند خورده است.
خلاصه ماشینی:
"وجه ارتباط دیگری که شاید بتوان در این باره گفت این است که جمله «و ما من إلٰه إلا الله» را واسطه در ارتباط این دو اسم با موضوع دیگر قرار دهیم؛ با این بیان که دو اسم در این مقام، منکرین توحید را تهدید میکند که خدا غالب و مقتدر است و بر عذاب آنها به مقتضای حکمت حکمفرما است؛ (طیب، 1378: 3 / 234) هرچند وجهی که در آیات پیشین ذکر شد، در این مورد نیز معنا میدهد؛ یعنی چون عیسی× کمال قدرت و علم را دارا نیست، الوهیت خود به خود از او نفی میشود.
(موسوی سبزواری، 1409: 5 / 216) ظاهرا مراد از صدر آیه در وجه مزبور، همان جمله «إن کنتم تحبون الله فاتبـعونی» باشد، چنانکه مفسران دیگر به آن اشاره کردهاند، (بیضاوی، 1418: 2 / 13؛ مراغی، بیتا: 3 / 140) هرچند اگر مراد از آن را فقط جمله «إن کنتم تحبون الله» بدانیم، ارتباط مزبور درست است؛ زیرا با توجه به احادیث، در معنای «حب» اطاعت نیز نهفته است، (بنگرید به: قمی، 1367: 1 / 100) چنانکه از امام صادق× میفرماید: «ما أحب الله عز و جل من عصاه: محب خدا نیست، کسی که او را معصیت میکند.
(بنگرید به: مصطفوی، 1380: 4 / 324؛ حسینی، 1404: 3 / 135؛ طباطبایی، 1374: 3 / 526) ـ علت ذکر اسم غفور: یکی از نکاتی که میتوان دراینباره گفت، سخن از توبه در آیه شریفه است؛ زیرا چنانکه در احادیث نیز آمده است، توبه را به همراه مغفرت ذکر کردهاند (ورام بن ابیفراس، 1410: 2 / 237؛ مازندرانی، 1382:10 / 152) نکته دیگری که برخی از مفسران به آن اشاره کردهاند، این است که ذکر غفور، حکایت از آن دارد که عقوبت نکردن بهخاطر توبه، تفضل از جانب خدا به حساب میآید و بر او واجب نیست."