چکیده:
هنر و ادبیات، از جمله عرصه های ظهور و بروز سیاست هستند. ادبیات و شعر مشروطه نیز، ضمن دربرگیری مضامین سیاسی، عمدتا ادبیاتی متعهد، دور از دربار، با زبان مردمی، دارای موضوعات جدید و متاثر از حوادث زمانه محسوب می گردد. ادیب الممالک فراهانی نیز یکی از ادیبان بزرگ آن دوران بوده و در کنار دیگران، و با اثرپذیری از حوادث و افکار زمانه اش، دوره جدیدی از ادبیات سیاسی فارسی را رقم زده است. این مقاله برای تبیین صبغه سیاسی افکار ادیب در صدد است به بررسی مسائلی همچون تجددخواهی، عدالت، ناسیونالیسم و وطن پرستی، آزادی خواهی و قانون مداری، وحدت، اخلاق و سیاست، ونیز آگاهی بخشی برای پیشرفت، در آثار وی بپردازد.
Political affairs are able to be appeared in some arenas، among them literature and art. Literature and poetries of constitutional movement in Iran was distinguished by some characters: far from the courtiers، implying political contents، civic language and new subjects، and affected by circumstances. Adib-al-Mamalik Farahani was one of the greatest poets of his age. Adib-al-Mamalik and the other poets had begun to consider the political circumstances and made a new age of Persian political literature. This article try to explain political implications of Adib-al-Mamalik Farahani's works، by studying modernism، justice، nationalism، patriotism، liberalism، legalism، unity and coherence، relation between ethics and politics، enlightenment، etc. in his works.
خلاصه ماشینی:
به همین جهت ، عدل مظفرالدین شاه را می ستاید و چنین می آورد )ادیب الممال-ک فراهانی ، ١٣١۲: ٥٤(: بر رعیت داد شه در مملکت و الط اف وی / بهتر از سال فراخ و خوشتر از عام خصیب عدل این شه را کرام الکاتبین داند حساب / کار این شه را امیرالمومنین باشد حسیب به نظر می رسد، ادیب طرز نگرشی سنتی به مسئله عدالت داشته و حت-ی اش-عار وی در این زمینه ، رنگ و بوی سیاست نام-ه ه-ا و افک-ار ای-ران ش-هری ب-ه خ-ود گرفت-ه اس-ت .
ادی-ب در یکی از قصاید خود چنین می سراید: کشور خاور شده است خسته و بیمار/ خیز و برایش یکی طبیب بدست آر ساحت شرق شده ضمیمه مغرب / کشور اسلام گشته سخره کفار گشته مشوه جمال دین پیغمبر / گشته مشوش خیال مردم دیندار خاک بریتانیا بهند رسیده / مملکت روس در گذشته ز تاتار چند شود مخفی دقاین احکام / چند بود منط وی حقایق اخبار ما همه مدهوش و سست تنبل و کاهل / دشمن هوشیار و چست و چابک عیار در همین راستا ادیب الممالک نسبت به معاهدههایی که منجر به جدا شدن بخش هایی از خاک کشور شدند و یا به دنبال تقسیم ایران به مناطق نفوذ دیگ-ر کش-ورها بودن-د نی-ز واکنش نشان داده است و ضمن ابراز ناراحتی ، مخاطب را از رضایت نس-بت ب-ه چن-ین وضعی ، که مادر وطن در دست دشمن باشد، بر حذر می دارد )ادیب الممال-ک فراه-انی ، ١٣١۲: ٤٠۲ و ١٦۹، ٥-١، ٦٥۲- ٦٥٠، ١٤۲، ٣۲، ٥٦٠ و ٥٥(.