چکیده:
خطبة همام یکی از خطبههای بلند اخلاقی و تربیتی نهجالبلاغه است که در آن صفات متقین به تفصیل بیان شده است. تحلیل این خطبه از دیدگاه سبکشناسی به منظور واکاوی اسلوب بلیغ و فصیح امام علی (ع) اهمیت دارد. این مقاله با رویکرد تحلیل ادبی، متن خطبه را با توجه به نظریة سبکشناسی ساختارگرا، در سه سطح؛ زبانی(آوایی، واژگانی، نحوی)، ادبی و فکری بررسی کرده، به شیوه توصیفی-تحلیلی به تبیین عناصر سبکی خطبه پرداختهاست. هدف اصلی این پژوهش، کشف عناصر سبکشناسی متن خطبة همام است که نقش بارزی در زیبایی آن ایفا میکند. تبیین پیوند میان این عناصر سبکی و افکار امام(ع) از اهداف دیگر این پژوهش بهشمار میآید. نتایج پژوهش نشان دهنده ارتباط تنگاتنگ سطوح سهگانه با یکدیگر است. همچنین سطح زبانی و ادبی در تقویت زمینههای فکری خطبه نقش داشته، در جهت اقناع مخاطب و القای اندیشههای امام(ع)، با سطح فکری پیوندی ناگسستنی دارد. اسلوب کلام با اهداف، هماهنگی دارد و با گزینش مجموعهای از گوشنوازترین فواصل آهنگین، در کنار سایر عناصر موسیقیساز همچنین استفاده از فنون بلاغی و اسالیب نحوی توانسته مفاهیم اخلاقی، عبادی و عرفانی را به خوبی به مخاطب برساند.
خلاصه ماشینی:
این مقاله با رویکرد تحلیل ادبی، متن خطبه را با توجه به نظریۀ سـبک شـناسـی سـاختارگرا، در سه سطح زبانی (آوایی، واژگانی ، نحوی)، ادبی و فکری بررسـی کرده ، به شـیوة توصـیفی-تحلیلی به تبیین عناصر سبکی خطبه پرداخته است .
اگر چه همواره اندیشـمندان و سـخن شـناسـان بر ادبی بودن و رسایی متن نهج البلاغه اعتراف و تأکید کرده اند ولی چرایی این امر برای محققان مطرح است به بیان دیگر همواره این سؤال کلی مطرح است که چه ویژگیایی موجب رسـایی خطبه های نهج البلاغه شده و آیا آنچه علمای گذشته برآن تأکید ورزیده اند با مبانی علمی جدید و دسـتاوردهای زبان شـناسی و سبک شناسی نیز قابل تبیین است یا خیر؟ بر این اساس بررســی خطبۀ همام که موضــوع این مقاله اســت به عنوان نمونه ای از متن نهج البلاغه بر اســاس نظریۀ سبک شناسی و به منطور پاسخ گویی به سؤال های زیر ضروری مینماید: ١.
ارتباط سطح زبانی و ادبی این خطبه با محتوی آن چگونه است ؟ برای یافتن پاسخ پرسش های فوق الذکر مبانی سبک شناسی اساس بحث قرار گرفته ، ابتدا عناصر سبک آفرین موجود در خطبه اسـتخراج شده سپس با روش توصیفی - تحلیلی سبک این خطبه در سطح زبانی، فکری و ادبی بررسـی شـده اسـت و هدف اصـلی از این پژوهش ، کشـف عناصر سبک شناسی متن خطبۀ همام است و بیان نقش بارزی که در زیبایی آن دارد.