خلاصه ماشینی:
مؤلف دانشمند کشفالظنون، پیش از بیان مطالب و مسائل اصلی که بدان اشاره شد، مقدمهای عالمانه در احوال و اطراف علوم نگاشته و در طی پنج باب بطور کلی درباره موضوعات مختلف مربوط به علوم بحث مرده که خلاصه و اجمال آن بشرح زیر آورده میشود: باب اول – در تعریف علم و تقسیم آن: فصل اول – در ماهیت علم – در این فصل اختلافی که میان دانشمندان درباره ماهیت علم وجود داشته مورد بحث قرار داده که آیا ماهیت علم مطلق ضروری است یا نظری، تعریف آن آسان و میسر است، یا مشکل و نامیسر، و میگوید امام محمد رازی طرفدار عقیده اول و امام الحرمین و حجتالاسلام غزالی طرفدار عقیده دوم بودهاند.
باب چهارم – در فواید منشوره از بابهای علم – (منافع و موانع علم) در این باب نخست در «منظر اول» علوم اسلامی را مورد بررسی قرار داده و میگوید علوم متداول در جهان دو قسم است: قسمی طبیعی انسان است که با فکر و اندیشه خود به آن راه مییابد مانند علوم فلسفی و قسم دیگر نقلی است که آدمی آنرا از واضع آن میآموزد که کلیه علوم نقلی از این دستهاند و مستند آنها وضع شرعی است که از شارع رسیده و عقل و اندیشه را در آن مجال بحث و تفکر جز در فروع مسائل نیست و از این دسته محسوب میشوند علوم زبان عربی که قرآن هم به آن زبان نازل گردیده است علوم نقلی دارای انواع بسیار میباشد زیرا مکلف در دین اسلام ملزم است که احکام خداوند را بیاموزد و آنچه از کتاب و سنت و اجماع رسیده فراگیرد و همچنین نسبت باختلاف روایات قراء و علم قرائت علمآموزی و دانشاندوزی نماید و بعد راجع باخبار و احادیث و تمیز صحت و سقم و صحیح و ناصحیح آن و سلسله اسناد و ناقلان اخبار بحث و فحص کند.