چکیده:
استان مازندران سرزمین بسیار زیبا و سرسبز و بهشت دنیاست وزیباترین سرزمینی است که خداوند تعالی
نصیب مردمان این سرزمین نموده است. بنابراین، شهر آمل یکی از زیباترین مناطق استان مازندران است که
در مرکز استان مازندران واقع شده است و از چشم اندازهای بسیار زیبای طبیعی جنگلی وساحلی برخوردار
است. و یکی از شهرهای مهم وقدیمی مازندران است. که سابقه آن به دوره پیش دادیان وکیانیان نسبت
داده و برخی از تاریخ نویسان آنرا مرکز طبرستان در قدیم یاد نموده اند. آمل از شهرهای باستانی و تاریخی
ایران است و مردم آن با توجه به داشتن طبیعتی زیبا، هوایی لطیف، محیطی آرام و بهره مندی از فرهنگی
باستانی از قدرت تخیل وذوق سرشار برخودارند. آمل در طول تاریخ کهن خود مهد پرورش علماء و
دانشمندان بسیاری بوده است که بعضی از آنان شهرت جهانی دارند. آمل پایتخت علما جهان است. و
همچنین از فرهنگ و تمدن بسیار کهن و اصیل آریایی برخوردار است. با ورود علویان، زیدیه آمل اولین
پایگاه تشیع شد و همچنین مرعشیان یا مرعشیه یکی از دودمان های شیعی بود که در ٧٦١ هجری قمری
مقارن با ١٣٥٩ میلادی، توسط میربزرگ بنیان گذاشته شد. لذا، نگارنده سعی دارد شهرستان آمل را از منظر
تاریخی و جغرافیایی و علماء آن را مورد بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
"؛ مبارک بن فورک، فاضل ومتکلم مشهور ؛ فخر الاسلام عبد الواحد بن اسماعیل معروف به امام شهید؛خواجه امام عماد کجیج ، عالم وزاهد متدین ؛ قاضی القضاه ابوالقاسم بیاعی؛ السید شمس آل رسول الله ، فقیه وصاحب حدیث ؛ شیخ ابو العباس قصاب آملی؛ هجیم آملی، زاهد، عالم وشاعر (ابن اسفند یار، ١٠٥، ١٢٢، ١٢٣، ١٢٥، ١٣٠، ١٣١)؛ مولانا سراج الدین قمری آملی که در ٥٥٠ق /١١٥٥م در آمل متولد ودر ٦٢٥ق /١٢٢٨م در تبریز در محله چرنداب مدفون شد؛ محمد بن حسن بن اسفندیار صاحب تاریخ طبرستان ؛ محمدبن محمود آملی، صاحب نفایس الفنون (علامه ، صمصام الدین ، ص / ١٣٠-١٣١)؛ سید رکن الدین آملی از منجمان بزرگ سده ٨ق / ١٤م وصاحب کتاب متعدد از جمله زیج جامع سعیدی (مهجوری، ص /١٩و٢٠، به نقل از اعیان شیعه ؛ میر ظهیر الدین مرعشی، صاحب کتاب طبرستان ورویان ومازندران وتاریخ گیلان ودیلمستان )، محمد طالب آملی، ملک الشعرای دربار جهانگیر شاه ، پادشاه هندوستان (غفاری، فرخ ، راهنمای شمال ایران ، ص /، ١٠٥)؛ آقا لر بن محمد رفیع بن محمد امین ، عالم ، طبیب حاذق وجغرافی دان ، معاصر شاه عباس اول صفوی، وصاحب جفرافیای آمل (علامه صمصام الدین ، ص /١٣٣) سید علامه ، میر حیدربن علی عبیدی حسینی، صاحب کشف وکرامات بوده است وتالیفات متعدد ی دارد که از همه مهم تر جامع الحقایق است (مهجوری، ٣٠، به نقل از روضات الجنات ) مدفن او به قولی در آمل است وبه قولی دیگر در حله عراق (عسگری، علی بابا، تحقیقات محلی)؛ سید محمد علی پسر سید فضل الله حسنی معروف به داعی الاسلام ، متولد ١٢٩٥ق در نیاک لاریجان وصاحب فرهنگ نظام که در هند به چاپ رسیده است (مهجوری، ٣٥-٣٦ ، آل رشید- ابن ازرق ، موسوی بجنوردی، کاظم ، دائره المارف بزرگ اسلامی، ، ص /٢٠٣) و همچنین علماء وبزرگان حاضر حضرت علامه استاد حسن زاده آملی، ومفسر بزرگ حضرت آیت الله جوادی آملی وبزرگانی دیگر که عبارتند آقایان علی لاریجانی و شیخ صادق آملی لاریجانی و صد ها بزرگان دیگر در شهر آمل همچون ستاره ای می درخشند."