چکیده:
یکی از انواع صلاحیت رسیدگی در محاکم، صلاحیت اضافی است که در کنار صلاحیت عام محاکم
دادگستری از جهت ذاتی و محلی در فرایند دادخواهی در نظام دادرسی قرار میگیرد که پیش بینی آن با
مقررات قانونی بوده است. در بحث صلاحیت اضافی نیز مانند سایر انواع صلاحیت، دادگاه، تکلیف و
اختیار در رسیدگی دارد. البته بدیهی است طرفین دادخواهی دارای همان حقوق و تکالیف مرتبط با شرایط
قانونی خود هستند و این حقوق و تکالیف متقابل است که فرایند دادخواهی را عادلانه می نماید. صلاحیت
اضافی در موارد مصرحه لزوما دارای ملاک ثابت نمی باشد البته در این نوع از صلاحیت، به مثابهی سایر
موارد صلاحیت تشریفات دادرسی لازمالرعایه است. صلاحیت اضافی دادگاه شهرستان تهران در اصطلاح
صلاحیت خاص دادگاه شهرستان تهران است که برای رسیدگی به دعوا بر طبق قانون به آن داده شده است
و بر اساس یک قاعده کلی می توان گفت که در این موارد ملاک و معیار، بیان قانون گذار و تصمیم مراجع
قانون گذاری است که صلاحیت اضافی را تعیین نماید. در این خصوص می توان صلاحیت اضافی دعاوی
خانوادگی با توجه به شرایط خاص، اجرای احکام مدنی با توجه به تصریح قانونگذار، آیین دادرسی مدنی،
ثبت علائم تجاری، داوری بین المللی، دعاوی مدنی علیه دولت های خارجی و دعاوی ناشی از رفتار قضات
را نام برد.
خلاصه ماشینی:
"(امیرمعزی، ١٣٩٣، ص ٢٨٦) صلاحیت اضافی در دعاوی مدنی علیه دولت های خارجی یکی دیگر از موارد صلاحیت اضافی در دعاوی، صلاحیت محاکم ایرانی در رسیدگی به دعاوی مدنی بر علیه دول بیگانه است که در سال ١٣٧٨ ماده واحده ای به تصویب رسید: «به موجب این قانون اتباع ایرانی میتوانند در موارد خاص که شامل اقدامات دولت های خارجی که مصونیت قضایی ناشی از مصونیت سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران و یا مقامات رسمی آن را به هر دلیلی نقض نموده باشند در دادگستری تهران اقامه دعوی کنند در این صورت دادگاه مرجوع الیه مکلف است به عنوان عمل متقابل به دعوای مذکور رسیدگی و طبق قانون حکم مقتضی صادر نماید، فهرست دولت های مشمول عمل متقابل توسط وزارت امور خارجه تهیه و به قوه قضاییه اعلام میشود.
به همین منوال ، قانون گذار به دادگاه شهرستان تهران در برخی از موارد صلاحیت رسیدگی به دعاوی را داده است ؛ نمونه بارز آن ، ماده ١٤ قانون حمایت خانواده مصوب ١٣٩١ میباشد که به موجب آن چنانچه زوجین مقیم خارج از کشور باشند، هر یک از آنها در صورت عدم توافق بر انتخاب دادگاه دیگری، میتوانند به دادگاه عمومی تهران برای تمامی دعاوی مالی و غیرمالی خود مراجعه نمایند؛ از دیگر موارد صلاحیت دادگاه مزبور، صلاحیت در اجرای احکام مدنی در خصوص اجرای حکم خارجی وفق ماده ١٧٠ قانون اجرای احکام مدنی و هم چنین در صدور گزارش اصلاحی از دادگاه خارجی، وفق ماده ١٨٤ قانون آیین دادرسی مدنی میباشد."