چکیده:
پیدایش نثر فنی را به پیروی از زبان عربی دانستهاند؛ ولی آیا این پیروی همۀ سطوح صرفی، نحوی، بلاغی و معنایی را دربر گرفته است؟ وضعیت سطح دستوری زبان در این وامگیری چگونه است؟ در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی بسامدی دستورمندی جمله در منشآت خاقانی و مقایسۀ آن با دو نمونه از نثر مرسل و بینابین پرداخته شده است. یافتهها نشان میدهد که در حدود پنج درصد جملهها در منشآت خاقانی، نادستورمند است؛ ولی در بخشهایی از تاریخ بیهقی و مقدمۀ شاهنامۀ ابومنصوری، این میزان به شانزده درصد میرسد. افزون بر این، گوناگونی ساختارهای نادستورمندِ جمله در منشآت خاقانی، بسیار کمتر از دو کتاب دیگر است. برپایۀ این نتایج، میتوان دستورمندی جمله را یکی از ویژگیهای سبکیِ نثر فنی و نشاندهندۀ تکامل نثر دانست که خود در پی عواملی مانند «جلوگیری از پیچیدگی متن»، «ریزبینی نویسنده در گزینش دقیق واژگان و کاربرد دستور» و همچنین «دوری از زبان عامیانه» بوده است.
خلاصه ماشینی:
کهن نامۀ ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سال هفتم ، شمارٔە دوم ، تابستان ١٣٩٥، ٧٩-١١٢ دستورمندی جملۀ ساده در نثر فنی (مطالعۀ موردی : منش̂Hت خاقانی ) * زینب نوروزی ** محمدکاظم ابراهیم زاده چکیده پیدایش نثر فنی را به پیروی از زبان عربی دانسته انـد؛ ولـی آیـا ایـن پیـروی همـۀ سطوح صرفی ، نحوی ، بلاغی و معنـایی را دربـر گرفتـه اسـت ؟ وضـعیت سـطح دستوری زبان در این وام گیری چگونه اسـت ؟ در ایـن مقالـه بـا روش توصـیفی - تحلیلی به بررسی بسامدی دستورمندی جمله در منش̂Hت خاقانی و مقایسۀ آن با دو نمونه از نثر مرسل و بینابین پرداخته شده است .
برپایۀ این نتایج ، می توان دستورمندی جمله را یکی از ویژگی های سبکی نثر فنی و نشان دهندٔە تکامل نثر دانست که خود در پی عـواملی مانند «جلوگیری از پیچیدگی متن »، «ریزبینی نویسنده در گزینش دقیـق واژگـان و کاربرد دستور» و همچنین «دوری از زبان عامیانه » بوده است .
در این بررسی ، ساختار جمله های ایـن اثـر بـا نمونه هایی از نثر مرسل و بینابین سنجیده شده است ؛ چرا که به آسانی نمی توان هر ویژگـی متن را دارای ارزش سبکی دانست (شمیسا، ١٣٨٨: ١٥٦، ١٥٩ و ١٨٦).
گمانه هایی دربارٔە چرایی ایـن پدیده نیز به نظر می آید، مانند «تقلید از جمله بندی متون عربی »، «تقلیـد از قواعـد نحـوی و بلاغی زبان عربی » و «مراعات سجع و وزن »؛ چرا که نثر فنی به قصد «تشبه به شعر» نوشته می شده است (شمیسا، ١٣٩٢: ٩٢) و دور نیست که برای دستیابی به این هدف ، دستورمندی نثر از دست رفته باشد.