چکیده:
درباره هر علم، پاره ای از مسائل فلسفی وجود دارد که در خود آن علم بحث نمی شوند، بلکه در فلسفه آن علم مطرح اند. یکی از این مسائل اثبات وجود موضوع علم است. منطق نیز به عنوان یک علم، موضوع یا موضوعاتی دارد که اثبات وجود آنها بر عهده فلسفه است. در جستار حضار یکی مسئله هستی شناختی درباره موضوع علم منطق که در قلمرو فلسفه منطق است، از دیدگاه ملا صدرا بررسی شده است. این جستار با بررسی تصور و تصدیق، معقولات ثانیه منطقی و دلایل وجود ذهنی در فلسفه ملاصدرا، در پی پاسخ به مسئله هستی شناختی یادشده برآمده است. به نظر می رسد ملا صدرا تصورو تصدیق را به عنوان اجزای تشکیل دهنده معرف و حجت، موضوع علم منطق می داند. از نگاه وی، تصور و تصدیق دوگونه وجود ذهنی اند و اثبتت آنها از وظائف فلسفه است. اما با وجود این، در فلسفه ملا صدرا دلیلی در اثبات گونه تصدیقی وجود ذهنی وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
"بدین ترتیب، در این جستار با به دست دادن دیدگاه ملاصدرا در باب موضوع منطق و براساس تقسیم علم حصولی به تصور و تصدیق و با توجه به جنبههای معرفتشناختی و هستیشناختی این تقسیم و دیدگاه ملاصدرا درباره معقولات ثانیه و بررسی دلایل وجود ذهنی، در پی پاسخ به این مسئله فلسفه منطقی از نگاه ملاصدرا هستیم که آیا اموری همچون تصور و تصدیق و یا مفاهیم و قضایا را که منطق از آنها بحث میکند، به عنوان موجوداتی ذهنی [غیرخارجی] میتوان پذیرفت؟ این مسئله در نگاه اول بیمورد به نظر میرسد؛ زیرا با وجود دلایل وجود ذهنی، جایی برای این پرسش نمیماند، اما بررسی آنچه دلایل وجود ذهنی در پی اثبات آن هستند، جایی برای این مسئله از دیدگاه فلسفه منطق باز خواهد کرد.
در مقابل این تحلیل باید گفت آنچه در اثبات وجود ذهنی تصدیق لازم است، اثبات یک موجود ذهنی بسیط است که در تحلیل ذهنی بتوان دو مفهوم تصور (لابشرط مقسمی) و همراهی با حکم را به عنوان جنس و فصل از آن انتزاع کرد، نه آنکه برای جنس و فصل آن وجود ذهنی اثبات کنیم؛ زیرا: اولا، جنس آن وحدت نوعی ندارد که برای آن وجود محصل نوعی باشد، بلکه وحدت آن وحدت جنسی و مبهم است که وجودی جدای از دو نوع خود ندارد، بنابراین برای جنس آن نمیتوان وجود ذهنی محصل و جداگانه اثبات کرد؛ ثانیا، اگر برای اثبات وجود ذهنی تصدیق به اثبات وجود ذهنی جنس و فصل آن بپردازیم، لازم میآید که تصدیق در وجودش نیز مرکب باشد که این امر با مبانی ملاصدرا که تصدیق را موجودی بسیط میداند، سازگار نیست."