چکیده:
ﻫﺪف ﻣﻘﺎﻟﮥ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﯾﮏ روش ﮐﻠﻰ و ﻋﺎم ﺑﺮای اﺣﯿﺎ و ﺑﺎزﺳﺎزی ﺗﻤـﺎم ﻧﺴـﺦ ﺧﻄﯿـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺻﻔﺤﺎت، ﺑﺎزﺳﺎزی آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﺷﻮاری ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎه در ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻗﯿـﻖ ﺻﻔﺤﺎت و ﯾﺎ ﺑﺮﮔﻬﺎی اﺻﯿﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ روش ﺑﺎزﺳﺎزی و اﺣﯿـﺎی ﻧﺴـﺦ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﮥ اﮐﺴﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻮدﮐﺎر در ﻧﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ در ﺑﺎزﺳﺎزی دﺳﺘﻨﻮﯾﺲ ﻣﺼﻮّر ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﮥ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮏ دوم، اﻋﻤﺎل ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺣﯿﺎی درﺳﺖ و دﻗﯿﻖ آن اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ. روش ﺑﺎزﺳﺎزی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی، روﺷﯽ ﮐﻠﯽ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل در ﺗﻤـﺎم دﺳﺘﻨﻮﯾﺴـﻬﺎی ﻧـﺎﻗﺺ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﺳﺖ. دﻗﺖ اﯾﻦ روش را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺎزﺳﺎزی ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﮥ دﺳﺘﻨﻮﯾﺲ ﮐﺎﻣﻞ ﮐـﻪ ﺑـﺮای اﻣﺘﺤﺎن و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﻨﻌﯽ ﻧﺎﻗﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ، ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار داد.
The purpose of this article is to introduce a general method for reviving and reconstructing all the manuscripts that, due to the disorder of their pages and the possible confusion in identifying the exact pages or original folios, it is hard to correctly reorganize those pages. This method of reconstructing and reviving manuscripts has been utilized in the Excel Programme, and automatically takes place in nine stages. It has been used in the reconstruction of the illustrated manuscript of the Shahnameh known as the Second Smaller, resulting in its correct and precise revival.
The suggested revival method is a general one and applicable to all defective and disordered manuscripts. Its precision can be tested by reconstructing several complete manuscripts artificially made imperfect.
خلاصه ماشینی:
"لازم به توضیح است که روشهای به کار رفته در اغلب موارد، وجود عناوین و عناصر غیر متنی و غیر ضروری را که با اسـتفاده از فضـای دستنویس بر شمارش تصاویر مفقود، تأثیر میگذارد نادیده مـیگیـرد و در نهایـت ، چنین تبیین میگردد که شمول روشهای بـه کـار رفتـه در بازسـازی دستنویسـهای یادشدة بالا، برخلاف روش پیشنهادی دستنویس شاهنامۀ کوچک دوم ، الزاما بـرای بازسازی سایر دستنویسهای پراکنده ، عمومیت نداشته و بر مدلهای رسمی رابطۀ بین طول متن و تعداد صفحات یا فضاهای خالی و نیز قرار گرفتن صفحات و تصاویر در جایگاه اصلی در متن دستنویس ، متکی نیستند.
کیفیت ایـن روش بازسازی را میتوان به وسیلۀ ارائه قسـمتی از اطلاعـات ، از دستنویسـی کامـل بـه سیستم بازسازی رایانه ای، ارزیابی کرد و نتیجۀ فرآیند آن دستنویس را با دستنویس اصلی مقایسه نمود (به عنوان مثـال مـیتـوان در یـک نمونـۀ اتفـاقی، از صـفحات دستنویسی که بین صفحات مصور و غیر مصور طبقه بندی شده باشد استفاده کـرد) و در نهایت برای ارزیابی تأثیر حجم اطلاعات بر کیفیت دسـتنویس بازسـازی شـده ، درجات مختلفی از نمونه برداری را میتوان مورد استفاده قرار داد.
علـت وقوع این اختلاف را نیز میتوان چنین دانست که این ابیات احتمالا توسط کاتـب و در هنگام نگارش دستنویس اضافه شده باشند، چرا که هیچ مـدرکی دال بـر وجـود برش یا پارگی بر روی صفحات وجود ندارد و ٧٢ بیت مفقـودی ـــ کـه دقیقـا برابر با ابیاتی در ستایش سلطان محمود غزنوی در آغاز داستان جنـگ بـزرگ کیکاوس در شاهنامۀ خالقی مطلق است ــ در قسمتی متفاوت در دستنویسـهای اصلی دیگر نظیر دستنویس کتابخانۀ بریتانیا در لندن ، دستنویس کتابخانـۀ ملـی فلورانس ، دستنویس کتابخانۀ طوپقاپوسرای در استانبول و سـایر دستنویسـهای معتبر، اضافه یا حذف شده اند."