چکیده:
«اﻣﯿﺮی» ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﺷﻌﺮ و آواز، و «اﻣﯿﺮ» ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﯾﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ادب ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﺷﻌﺎرش ﻓﺮاﺗﺮ از ﮔﺴﺘﺮة اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران رﻓﺘﻪ اﺳﺖ. رواج اﺷـﻌﺎر اﻣﯿـﺮی در ﻣﯿـﺎن ﻣـﺮدم، رواﯾﯽ و ﺳﯿﻨﻪﺑﻪﺳﯿﻨﻪ اﺳﺖ، اﻣﺎ اﺑﯿﺎﺗﯽ از آن در ﺣﻮاﺷﯽ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و ﺟﻨﮕﻬﺎ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮﯾﻦ آن ﺑﺎ ﻧﺎم ﮐﻨﺰاﻻﺳﺮار ﻣﺎزﻧـﺪراﻧﯽ در دو ﺟﻠـﺪ در ﺳـﺎﻟﻬﺎی 1277 و 1283ق ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ، ﺗﻼش ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺮاث ﻣﮑﺘﻮب «اﻣﯿﺮ» ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ آن ﯾﮏ ﺟﺎﻧﻮﯾﺴﯽ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧـﺎﻣﮕﻮی ﻣﮑﺘﻮﺑــﺎت ﻣﻨﺴــﻮب ﺑــﻪ اﻣﯿــﺮ، ﭼــﺎپ «دﯾــﻮان اﻣﯿﺮﭘــﺎزواری» از روی ﻧﺴــﺨﮥ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧــﮥ داﯾﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺰرگ اﺳﻼﻣﯽ و «ﮐﻬﻦ ﺗﺮﯾﻦ اﻣﯿﺮﯾﻬـﺎی ﻣﺎزﻧـﺪران » از روی ﻧﺴـﺨﮥ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﮥ ﻣﺠﻠﺲ و ﭼﺎپ ﺗﮏﺑﯿﺘﻬﺎﯾﯽ از آن در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺴـﺨﮥ ﺧﻄﯽ ﻧﻮﯾﺎﻓﺘﮥ «اﻣﯿﺮی» ﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮﻣﮥ «اﻣﯿﺮ و ﮔﻮﻫﺮ»در ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان، ﮔـﺎﻣﯽ دﯾﮕـﺮ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻣﯿﺮ، اﻣﯿﺮی، ﻣﯿﺮاث ﻣﮑﺘﻮب اﻣﯿﺮ و ادب ﻣﺎزﻧﺪراﻧﯽ اﺳﺖ.
“Amiri” is the most famous poem and song and “Amir” the most eminent poet in Mazandarani literature whose poems have reached well beyond the province of Mazandaran. Amiri poetry has continued to exist in a narrative fashion and by word of mouth; however, a number of Amiri verses are also recorded on the margins of certain books and anthologies as well as in separate forms the most extensive of which was published in 2 volumes as Kanz al-Asrar-e Mazandarani in 1277 H./1860 and 1283 H./1866. For a period of time after this date, numerous attempts were made to obtain Amir’s written legacy the result of which was a bibliographical compilation of all the documents, manuscripts and letters related and attributed to Amir, the publication of Divan-e Amir Pazvari (Amir Pazvari’s Collection of Poetry) based on a manuscript at the library of the Great Islamic Encyclopedia, the printing of “the oldest Mazandaran’s Amiris” from the Majlislibrary manuscript, and the publication of single odd verses in various collections of articles. Access to the newly found manuscript of “Amiri” or the poem “Amir va Gawhar” in Iran’s National Library is yet another step towards closer acquaintance with Amir, Amiri, Amir’s written heritage and Mazandarani literary tradition.
خلاصه ماشینی:
"] امیر این قدر رفت تا اینکه خود را به آقای متقیان جناب علی ابن ابـیطالـب (ع ) رسانید و عنان دلدل را گرفت حضرت فرمود ای امیر از من گفتـار مـیخـواهی یـا کردار، امیر برگشت گفت گفتار، حضرت فرمود چشم برهم نه و دهن خود را باز کن امیر دهن را باز کرد حضرت لعاب دهن مبارک را به دهن امیر کرد و از نظرش غایب شد او سه دفعه این قدر گردید تا آقای خود را پیدا کرد حضرت هر سه دفعـه پرسـید ای امیر گفتار میخواهی یا کردار امیر گفت گفتار میخواهم حضرت فرمود ای امیر نظم الهــی امیــر تــن اســم رواج بــووه ت ســـرکاکل تـــلاه تـــاج بـــووه ت باغ حاصل کل مازندران خراج بووه گــوهر گــل دیــم تــن نتــاج بــووه [ترجمه : الهی!
] امیر رو کرد به چوپان و جواب چوپان را ببین چه گفت و دو کلمه از امیر بشنو نظم بهوت خر چوپان نکش اند حرف کج کـج اگر خر الاغی بار ر دوشهائی بـرو رج مــن وهمــن مــاه ٢٦ خربــز چــیم رج رج اقــا ســـوار قنبــر ون جلـــو تـــج [ترجمه : گفت : ای چوپان احمق این قدر سخن بی ربط نگو/ اگر خر و الاغی، بار بر دوش بگیر یا به قاعده سخن بگو/ من در بهمن ماه مرتب خربزه می چینم / آقا سـوار است و قنبر جلویش در حرکت است ."