چکیده:
چکیده: ردیف مختص زبان فارسی است، زیرا ردیف با زبان فارسی یک نوع پیوستگی طبیعی دارد که در ادب هیچ زبانی، به وسعت شعر فارسی نیست. ردیف در بردارنده موسیقی و مایه قدرت نمایی شاعران است. در این پژوهش تلاش گردید با بررسی آماری، بسامد بالای ردیف در شعر عطار نیشابوری مشخص گردد، زیرا عطّار از جمله شاعرانی است که در به کار بردن انواع ردیف طبع آزمایی کرده است با بررسی آماری دقیق و تک به تک غزلیات و قصاید دیوان عطّار این برآیند حاصل گردید که از تعداد 633 غزل در دیوان عطّار 473 مورد مردفّ هستند، یعنی 72/74 درصد که دلنشین-ترین و موسیقاییترین غزلیات عطّار به حساب میآیند .بیشتر ردیفهای شعر عطّار را ردیفهای فعلی (تام) تشکیل میدهد که هم موسیقی شعر را غنا بخشیده است و هم در پویایی و تحرک شعر نقش بارزی دارند، همچنین در گسترش و تقویت صور خیال شعر او و تکمیل مفهوم شعر و القای احساس و افکار شاعر مؤثر افتاده است. افزون بر این، ایجاد وحدت تخیل و اندیشه ،پوشاندن عیوب قافیه، ایجاد صور خیال و مفاهیم جدید، اقتباس شعر و ردیف از دیگران، نشان دادن افکار شاعر، تقارن دیداری و شنیداری، القایحس درونی شعر، ایجاد وحدت بین شاعر و مخاطب، فراهنجاری و...از کارکردهای مهم ردیف در غزلهای عطار میباشند.
خلاصه ماشینی:
دربیشتر این تعاریف ، به لـزوم یکسـان بـودن معنـی دوکلمـه تأکید کرده اند: «ردیف همگونی کاملی است ازتکرار یک عنصر دستوری (واژه ، گـروه ، بند یا جمله ) با توالی یکسان ونقش های صوتی، صـرفی، نحـوی ومعنـایی یکسـان در پایان مصاریع یا ابیات یک شعر وبعد ازواژه ی قافیه پدید می آید» (حـق شـناس ، ١٣٧٠: ٥٩).
ضرورت واهمیت پژوهش با خواندن دیوان عطار این نکته احساس می شود که کاربرد ردیف درشعر عطـار بسـیار پخته ومنسجم وهنری است وشاعر عامدانه دست به چنین اقدامی یازیـده اسـت ؛ لـذا در این پژوهش برآن شدیم تا جنبـه هـای فکـری وهنـری ردیـف را دردیـوان عطـار واکاوی کنیم تا اغراض واندیشه ی شاعر را بیشتر دریابیم .
همچنین کتاب ردیف وموسیقی شعر (١٣٨٢) وپایان نامه ی دکتـری بـا عنـوان بررسـی موسیقی شعر درشاهنامه یفردوسی برپایه ی ردیف وقافیـه (١٣٧٦) ومقـالاتی ماننـد «ارزش چندجانبـه ی ردیـف درشـعر حـافظ » (١٣٨٤)، «صـور خیـال در دیـوان عطـار نیشابوری » (١٣٨٤)، «بررسـی موسـیقایی غـزل عطـار» (١٣٨٥)، «کارکردهـای هنـری و معنایی تکرار درغزل عطار» (١٣٩٤) و «نگـاهی بـه ردیـف وکارکردهـای آن درشـعر خاقانی » (١٣٩٢)، نیز دراین حوزه نوشته شده ؛ اما درباره یکارکردهای ردیف دردیوان عطار، تاکنون پژوهشی جامع صورت نگرفته است ؛ بنابراین پژوهش حاضـر مـی کوشـد تا به شیوه ی علمی وروشن ، این موضوع را بررسی کند.
نمودار شماره ی ١: نمودار درصدی اشعار مردف وغیرمردف در دیوان عطار بررسی های آماری دردیوان عطار بیانگر آن است که اشعار مردف نسبت بـه اشـعار غیرمردف برتری بیشتری دارند، ٧٥%ازغزلیـات و٥٤%ازقصـاید عطـار دارای ردیـف هستند؛ بنابراین ردیف در دیوان این شاعرنقشی برجسته دارد.