چکیده:
باور رایج این است که آنچه علم جدید را از سایر حوزه های معرفت بشری متمایز می سازد، همان روش تجربی است. این باور به خودی خود، اینگونه به اذهان تداعی می شود که تجربه گرایی، به مثابه یک روش همزاد علم جدید است و در دورة انقلاب علمی پدیدار گشته است. اما بررسی های تاریخی نشان می دهد که تجربه گرایی، نه در بحبوحه ظهور علم جدید در انقلاب علمی، بلکه در منازعات الهیاتی قرون وسطای متاخر متولد شد. این نکته، برای روشن کردن رابطة علم و دین حائز اهمیت است. شواهد حاکی از این است که متالهان مسیحی، با انگیزه های الهیاتی، مسائلی را مطرح کردند که بستر مناسبی را برای پیدایش تجربه گرایی به وجود آورد. این مقاله، با روش توصیفی - تحلیلی، عوام پیدایش تجربه گرایی را در قرون وسطای متاخر و در میان متالهان مسیحی مورد بررسی قرار می دهد. یافته ها حاکی از این است که در این عصر، سه عام مهم، که با انگیزه های الهیاتی همراه بودند، در به وجود آمدن تجربه گرایی موثر واق شدند: نقد کلیات، نقد مابعدالطبیعه ارسطویی و تفکیک میان قیایای تحلیلی و ترکیبی. همچنین این تحلیل ، رابطه تجربه گرایی و الهیات مسیحی در قرون وسطای متاخر را روشن می کند.
خلاصه ماشینی:
"١. تفکیک میان الهیات و مابعدالطبیعه : پیش از ورود آثار ارسطو، متألهـان مسـیحی در قـرون وسـطای متقدم ، برای سامان دهی آموزه های دینی خود، علاوه بـر روش وحیـانی از روش فلسـفی کـه از مکتـب افلاطون گرفته شده بود نیز استفاده میکردند، اما در این عصر آنها هیچ تمـایزی میـان الهیـات و فلسـفه قائل نبودند؛ زیرا انگیزه ای برای تفکیک میان این دو سنخ از آموزه ها نداشتند.
اما مسئله اساسی این است که چه عاملی موجب شـده تا اکام قضایا را به این دو دسته تقسیم کند؟ چرا او قضایایی را که نـاظر بـه امـور خارجیانـد، قضـایای پسینی میداند و آنها را منحصر در قضایای تجربی کرده است ؟ آیا انگیـزه ای کـه او را بـه سـوی چنـین تقسیمی کشیده است ، انگیزه ای فلسفی و یا علمی است و یا اینکه انگیزه دیگری در کار بوده است ؟ نکته مهم اینکه اکام در مقام یک منطق دان ، که مباحث منطقی را مطـرح میکنـد و یـا در مقـام یـک فیلسوف ، الهیدان بود و دل مشغولیهای الهیاتی داشت ، به این معنا که حتی پژوهش هـای منطقـی او نیـز سراسر احتجاج دینیاند(همان ، ص ٦١).
به همین دلیل ، اکام قضـایا را بـه دو دسـته تقسیم میکند: قضایای تحلیلی که پیشینی نیز هستند، فقط شامل قضایایی است کـه کشـف رابطـه آنهـا توسط رجوع به مفاهیم صورت میگیرد و قضایای ترکیبی، که پسینی و ناظر به خارج و چـون قضـایای ماوراءالطبیعه نیز نفی شده اند و فقط باید تجربی باشند."