چکیده:
بخشی از پژوهشهای مرتبط با زبان فارسی و فرهنگ نویسی بر پایه لغتنامه های کهن دوزبانه و به ویژه لغتنامه های عربی به فارسی استوار است. بنابراین، شناسایی این لغتنامه ها از بایسته های پژوهشی در این زمینه است. در نوشته کنونی به بررسی یکی از این فرهنگها - مندرج در مجموعه 6788 کتابخانه مجلس- پرداخته شده است. چون نسخه شناخته شده این فرهنگ از آغاز و پایان افتادگی دارد، اکنون از نام اثر و نویسنده آن آگاهی نداریم اما بررسیها نشان می دهد که این اثر نمی تواند یکی از لغتنامه های شناخته شده باشد. کاربرد تعداد معدودی واژه ترکی و نیز کاربرد برخی از واژه های ویژه گویش ماورالنهری نشان می دهد که این فرهنگ باید در ماورالنهر نگاشته شده باشد. قرائنی در متن نشان می دهد که اثر پیش از سده ششم نگاشته نشده و ضمنا نسخه بازمانده از آن نیز در حدود سده هفتم کتابت شده است و لذا می توان آن را حدودا از آثار سده ششم یا هفتم دانست.
Part of the research done in connection with Persian lexicography is based on the old bilingual dictionaries, especially those from Arabic to Persian. Therefore, the identifying of such dictionaries is an inevitable requirement for this research area.
In the present article, one of these dictionaries ــ included in the MajlisLibrary collection 6788 ــ has been studied. Since the beginning and ending gages of the known manuscript of this dictionary are missing we have no knowledge of its title and author. However, investigations indicate that this work cannot be one the well-known dictionaries. The presence in it of a few Turkish words and a number of lexical elements peculiar to the Transoxiana dialect shows that this dictionary must have been compiled in that region. Certain indications demonstrate that this work could not have been written before the 6th century AH/12th AD. Besides, its extant manuscript was copied in the 7th century AH. Thus we can place it more or less amongst the 6th-7th century/12th-13th AD books.
خلاصه ماشینی:
"بررسی متن اثر این نکته را روشن می کند که نباید بخشی از تاجالمصادر و آثـار / / / / / / / مشابه آن باشد، چرا که در آن جز مصادر به دیگر گونه های واژه ها و حتـی برخـی / / / / تعبیرات نیز پرداخته شده است .
/ / / / / / از ساختار کنونی نسخه برمی آید که این فرهنگ باید لغتنامۀ کـوچکی باشـد کـه / / احتمالا با توجه به نیاز نوآموزان زبان عربی و به ویژه گروههایی چون دبیران تدوین / / شده است ؛ به ویژه که گاهی مدخلهایی در آن دیده می شود که بیرون از محدودة یک / / / / / لغتنامه هستند، اما آگاهی از آنها می تواند برای یک نوآموز سودمند باشـد.
با فرهنگ مورد گفت وگوی ما یکی نیست ، چرا که اولا ترتیب الفبایی ندارد / / / و دیگر آنکه در آن نخست واژه های فارسی یاد شده و سپس برابر عربی آنها آورده / / / / شده است (منزوی ١٣٣٧: ٧؛ بیهقی ، چند سخن ...
/ / / / به قرینۀ معنی کردن تعبیر «مقلموت » به «ملک المـوت » در مـتن مـا (گ ٦٢پ ) / / / / / / / / / / شاید بتوان گفت که اثر پس از روزگار زندگی سنایی پدید آمده است ، چرا که مطابق / / منابع ما، این تعبیر صرفا در بیت زیر از حدیقۀالحقیقه (سـنایی ، حدیقـه ، ص ٤٥٥) بـه / / / / / / / / / / کار رفته است : / / / کای مقلموت من نه مهسـتی ام مــن یکــی زال پیــر محنتــی ام / / قرینۀ تاریخی دیگر که در متن (گ ٩٣ر) دیده می شود، چنین است : «ابـوحلیم : نـام / / / / / / / / / / / / / پدر سپهسلار ثغر هندوستان ."