چکیده:
یکی از مشکلات مبحث انتظار بشر از دین در کشور ما عدم تحریر محل نزاع و نپرداختن به راهکارهاست. از آنجا که شیوه و چگونگی یافتن پرسش مهمتر از پاسخ به آن است این مقاله میکوشد تا با نقد دو راهکاری که برای حل این مسئله (راهکار بروندینی و راهکار دروندینی) مطرح شده, خود راهکار سوم و جدیدی را پیشنهاد دهد. روش حل سوم مبتنی بر تقسیم انتظارات بشر به اولیه (بروندینی، پیشینی و گزارشگرانه) و ثانویه (دروندینی، پسینی. اصلاحگرانه) میباشد. به نظر نویسنده این راهکار کلیدی برای فیصله دادن به پارهای از نزاعها در این موضوع میباشد. در پایان با ارائه دو جدول به تفکیک دیدگاههای پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی در موضوع فوق بر حسب ملاک مذکور طبقهبندی میشود.
خلاصه ماشینی:
بیش از 10 کتاب و رساله و دهها مقاله و چندین سمینار و کنفرانس در کشور ما تاکنون در این موضوع نوشته و برگزار شده است، اما همه آنها از یک مشکل روششناختی رنج میبرند و آن این است که تقریبا هیچ کدام روش یافتن انتظار بشر از دین را شفاف و روشن نمیسازند.
کتاب دیگر انتظار بشر از دین نوشته آقای دکتر عبدالحسین خسروپناه که پایان نامه مقطع دکتری ایشان است و با مقدمه استاد آیتالله جعفر سبحانی زینت داده شده، این کتاب پرحجمترین کتابی است که در این موضوع تاکنون نگارش شده و در حدود 2 صفحه به روششناسی اشاره میکند و نظر برگزیده خود را نیز سعی میکند در قالبی روشمند ارائه دهد.
کتاب خوب دیگری که در این زمینه در سال 84 چاپ شد انتظار بشر از دین نام دارد که آقای محمدامین احمدی با دقتی درخور تحسین آن را گردآوری کرده و توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به چاپ رسید این کتاب مهم فقط 3 صفحه درباره روشهای تحقیق مسئله اختصاص داده است.
برای نمونه، شناخت بخشی از نیازهای انسان بهوسیله مباحث انسانشناسی که از بحث انگیزش روانشناسی تحصیل میشود یا در طرح کارکردهای دین، مراجعه به متدینان و آزمودن دین در صحنههای عملی تاریخ حیات دینی، ضرورت دارد (همان: 98) هیچ یک از این دانشها از سنخ معارف دینی نیستند، به همین دلیل بسنده کردن به روش درون دینی در حل مسئله ما مشکل گشا نیست و قائل دچار مغالطه جمع کردن چند مسأله در یک صورت مسئله «جمع المسائل فی مسئلة واحدة» شده است.