چکیده:
شعر مهدوی از زیر مجموعه های شعر ولایی است که در قلمرو شعر آیینی دامنه گستره داری دارد. پیشینه شعر مهدوی به بدو پیدایش زبان فارسی (دری) برمی گردد که از نام حضرت مهدی عج به عنوان نماد صلح، آرامش و عدل و از نام دجّال، به صورت نمادی برای جنگ، فتنه و پلیدی یاد می شده و توصیفات به صورت کلی بوده است.
دفاع از ناموس، جان، اعتقادات، سرزمین و حقوق فردی و اجتماعی، در تمام ملل وجوامع متمدن بشری وجود داشته و سابقه ای به قدمت تشکیل اجتماعات بشری دارد. این مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و ستم، سبب ظهور ژانری خاص از ادبیات به نام ادبیات مقاومت شد. بسیاری از آثار بزرگ و شاهکارهای ادبیات جهان، مربوط به ادب مقاومت است. مقاومت و ادب مقاومت درایران نیز پیشینه ای کهن دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی که مقاومت مردم در برابر دشمن را در پی داشت، شعرا نیز در اشعار خود به توصیف صحنه های نبرد، دلاوری های رزمندگان، شهید و شهادت و...پرداختند و گونه ای از شعر مقاومت به نام شعر دفاع مقدس را به وجود آوردند که تا آن زمان در ادب فارسی سابقه نداشت. از جمله ویژگی های شعر دفاع مقدس، موضوع انتظار موعودو ظهور حضرت مهدی عج است که در شعر آن دوران، حضوری گسترده دارد.
این نوشتار بر آن ست که با روش توصیفی - تحلیلی، ارتباط شعر مهدوی و شعر دفاع مقدس و تاثیر آموزه های مهدوی بر شعر آن دوران را بررسی کند. همچنین در پی اثبات این فرضیه است که شعر دفاع مقدس همچون شعر مهدوی از زیر مجموعه های شعر آیینی به شمار می رود.
Mahdavi poetry is subsection or subsidiary of the Velayi poetry in whose territory a wide range of religious or ritual poetry are located. History of Mahdavi poetry dates back the inception of in Persian (Dari) poetry when the name of Mahdi was made equal to a symbol of peace and justice and the name of the Antichrist، to a symbol for war، sedition and evil. Testimonials as a whole have been general. Honor، life، faith، territory and individual and social rights، human civilization has existed in all nations، communities and has a history as old as human communities are formed. A kind of resistance and resistance to oppression helped formation and the emergence of specific genre of literature called the resistance literature. Many great works and masterpieces of world literature، are in fact literature of resistance. Resistance literature has also an ancient history in Iranian literature. After 1979 Islamic revolution، an imposed war happened by Iraq towards Iran which was later called Holy Defense. It created a poetic genre for description of battles، valiancy of soldiers and Shahid Martyrs، which was unprecedented in Persian literature up to that time. Among the features of Holy Defense poetry is emphasis on the issue of reappearance of Imam Mahdi as promised savior and expecting him in the poetry of that era is wellrepresented. This paper is a descriptive survey، which describes the relationship between Holy Defense poetry and Mahdavi poetry and how Mahdavi influenced the poetry of the period. It is also examined to show the truth of the hypothesis that the Holy Defense poetry، just like Mahdavi poetry. is a subsidiary of ritual poetry.
خلاصه ماشینی:
همچنین عقیده به ظهور حضرت مهدی( که میآید و جهان را پر از عدل داد میکند بر فرد و جامعۀ وی تأثیر گذاشته و در ادبیات نیز سبب ظهور اشعاری خاص به نام شعر مهدوی شده است.
شاعران اهلتسنن عموما و اهل تشیع بهویژه از سدههای آ غازین تا کنون در اشعار خود از حضرت مهدی( و دجال یاد کردهاند که این یادکرد یا به عنوان نماد بوده (مجاهدی، ١٣٨4: 6٣؛طغیانی، ١٣٨٧: 6) _ که رویکردشاعران اهل سنت به مهدویت و دجال بدینگونه بوده _ و یا در مدح و صفات امام زمان( که توصیفات بیشتر به صورت کلی _ رویکرد شاعران شیعیمذهب _ بیان میشده، در تاریخ ادب فارسی به یادگار مانده است.
جنگ تحمیلی اگرچه آسیبهایی به این مرز وبوم وارد آورد، اما سبب ظهور گونهای نو و بدیع از ادب فارسی یا ادب مقاومت به نام شعر دفاع مقدس شد و میتوان گفت تحول در ادبیات و برآمدن ژانری جدید یا شیوههای نو در نگارش متن یا سرایش شعر، رابطهای تنگا تنگ با دگرگونیهای اجتماعی و فرهنگی دارد (پاینده، ١٣٩٠: ٣٧6).
انتظار موعود یکی از ایدئولوژیهای مذهب تشیع است که جریان جاری و ساری در زمزمهها و موضوع تابلونوشتهها و پیشانیبندهاو نام عملیاتهای بزرگ جبهه (سنگری، ١٣٨5: ج٣، ٣٨) بوده و شاعران شعر دفاع مقدس نیز در اشعار خود به این موضوع اشاره کردهاند.
شاعران شعر مهدوی در بسیاری از سرودههایش به جنگ و دفاع مقدس اشاره کرده و همینطور شاعر شعر دفاع مقدس نیز در اشعار خود از حضرت مهدی( نام برده و از ایشان درخواست کمک کرده است.