چکیده:
دروغ همواره نکوهیده بوده و پیش از ادیان، عقل و وجدان آن را زشت شمرده است، اما برخی دروغها به جهت غلبه فضیلت عارض بر آنها در روایات استثنا شدهاند. یکی از این مستثنیات، دروغگفتن به همسر و در تعبیر دیگر به اهل است. پژوهۀ فرارو با روش تحلیلی ـ اسنادی به مطالعۀ فقهی این مسئله پرداخته و آن را در شش بُعد کاویده است. نتیجۀ تحقیق در این شش ساحت نشان داده است تنها قدر متیقن از ادله یعنی وعدۀ دروغ شوهر به زن جایز است و شواهد روایی نشان میدهد این تجویز هم فقط در مورد خاص یعنی تأمین مادیاتی خارج از حق زن یا توان مرد و به منظور جلب رضایت خاطر زن و تداوم انس و الفت خانوادگی است و ازاینرو مطلقاً قابل تسری به دیگر ساحتهای ارتباطی همسران یا دروغ زن به شوهر یا در ارتباط میان والدین با فرزندان یا در ارتباط میان مکلف با دیگر بستگان نیست، مگر دروغ به جهت اضطرار یا تأمین برخی مصالح و یا دفع برخی مفاسد که در ارتباط با عموم مسلمانان از جمله در ارتباطات خانوادگی مجاز یا لازم است. همچنین جواز این دروغ به زوجۀ موقت قابل تسری نیست، اما در هر حال چنین دروغی واجب و بلکه مستحب هم نیست به صورت توریهای ادا شود.
The lie is always blameworthy، and prior to the Devine religions، the reason and conscience have regarded it as reprehensible; but because of overcoming the virtue on some falsehoods، they are excluded by the traditions. One of these exceptions is telling the lie to the spouse and in the other words، the family. By using the analytical - narrative method، this research has studied the mentioned jurisprudential question and researched its six aspects. According to the research result of the six aspects، so much is certain that the husband`s false promise to his wife is permissible، and the narrative evidence proves that this permission is only limited to a special case i.e. securing the expenses beyond the wife`s right or the husband`s ability and for the purpose of attracting the wife`s consent and continuing the family familiarity and friendship، and therefore، it is not absolutely extended to the other aspects of relationship among the couples or a wife`s lying to her husband or between the parents and their children or among the fully legal responsible persons، unless ،because of necessity or securing some interests and rejecting part of corruptions which are related to the all the Muslims including the family communications، the falsehood is permissible and necessary. Similarly، the permission of a lie to a temporary wife is not applicable، but in any way، such a lie in the form of dissimulation is not obligatory and also is not recommended.
خلاصه ماشینی:
"البته در تحقیقات متعددی مباحث دروغ در حد گستردهای بررسی شده؛ مانند کتاب دروغ مصلحتآمیز تألیف آقای دکتر حسن اسلامی که فصلی به این موضوع اختصاص یافته و نیز در مقالات «دروغ مصلحتآمیز» (اترک: 1392)، «افترا بستن بر خدا و رسول در نقل حدیث» (امامیجو، 1390)، «دروغهای حوزۀ ارتباط پزشک و بیمار» (شجاعی و ابوالحسنی، 1389؛ اترک و ملابخشی، 1391) و «موارد جواز دروغ بهطور کلی» (ایروانی، 1390؛ شریف عسکری و اندیشه، 1390؛ قلیپور، 1383) این بحث بررسی شده که نگارنده با جستجوهای متعدد به این موارد دست یافته است، اما این پژوهشهای معاصر اولا، هیچکدام رویکرد فقهی غالبی ندارند و ثانیا، بحث از جواز دروغ در روابط خانوادگی در این تحقیقات جایی ندارد، جز کتاب آقای اسلامی ـ که نگارنده پس از اتمام مقالۀ فرارو با رهنمود یکی از داوران محترم با این کتاب آشنا شد ـ و مقالات سهگانۀ آقای قلیپور که ایشان در بخش دوم مقالهاش (قلیپور، 1384: 32-35) بحث دروغ همسران را با صبغۀ نسبتا فقهی تحلیل کرده، اما آقای اسلامی نیز گرچه فحص خوبی در روایات و اقوال انجام داده است؛ اما اولا تنها روایات اهل سنت را مطالعه کرده و جای تعجب دارد که چرا از هیچ روایت شیعی در این موضوع استفاده نکرده است (اسلامی، 1382: 253-254) به علاوه ایشان بیشتر با رویکرد فلسفی ـ اخلاقی به این موضوع پرداخته است، نه فقاهتی (اسلامی، 1382: 21)."